Wat is het?
Zona, ook wel herpes zoster of gordelroos genoemd, is een bandvormige huiduitslag die verschijnt aan een kant van het lichaam. Het kan verschijnen ter hoogte van:
- de borstkas,
- de rug,
- de romp,
- de hals,
- de nek,
- het aangezicht.
Het verschijnt zelden op de ledematen.
Zona is besmettelijk voor mensen die nooit de waterpokken hebben gehad.
- Het vocht uit de blaasjes is 1 tot 2 weken besmettelijk.
- De korstjes zijn niet meer besmettelijk.
De kans op zona is het grootst bij 60-plussers.
Oorzaak
Deze huiduitslag ontstaat door het varicellavirus dat na een vroegere infectie in de zenuwknopen (naast het ruggenmerg) is achtergebleven en opnieuw actief wordt. Het veroorzaakt een ontsteking van de zenuwbaan die vanuit die zenuwknoop vertrekt.
Hoe vaak komt het voor?
In België ziet elke huisarts gemiddeld 5 nieuwe personen met zona per 1.000 patiënten. Het aantal nieuwe gevallen stijgt met de leeftijd.
- Bij personen jonger dan 50 jaar gaat het om minder dan 2 nieuwe personen met zona per 1.000 patiënten.
- Bij personen ouder dan 80 jaar zijn er tot 11 nieuwe personen met zona per 1.000 patiënten.
Hoe kan je het herkennen?
Symptomen
Enkele dagen voordat er huiduitslag verschijnt, kan er lokaal een branderig gevoel, pijn of jeuk ontstaan. Nadien verschijnen er rode vlekjes en blaasjes aan een kant van het lichaam ter hoogte van de borstkas, de romp of het aangezicht. Tijdens de opstoot kan je je ook grieperig voelen en lichte koorts krijgen.
Duur
Een week lang kunnen er nog vlekjes of blaasjes bijkomen. Daarna drogen ze uit en vormen korstjes. Genezing treedt meestal op na 1 à 2 weken zonder littekenvorming. De huid is vaak nog een tijdje verkleurd.
Complicaties
Het is mogelijk dat er tot maanden na de infectie nog pijn aanwezig is. Die wordt veroorzaakt door een ontsteking van de aangetaste zenuw (postherpetische zenuwpijn).
Heb je zona in het aangezicht? Dan kan het oog ook ontstoken raken.
- Het wordt rood, deels gevoelloos en scherp zien wordt moeilijker.
- Het is belangrijk om naar de dokter te gaan als je denkt zona in het gelaat te hebben.
Hoe kan je arts het herkennen?
Meestal weet je of je vroeger waterpokken hebt gehad. Maar ook zonder dat te weten, kan je arts op basis van je klachten en het typische uitzicht van de letsels de diagnose van zona stellen.
Aanvullende onderzoeken zijn doorgaans niet nodig, tenzij je oog aangetast is. Dan moet je naar de oogarts.
Wat kan je zelf doen?
Zona geneest in principe vanzelf en heeft geen speciale behandeling nodig. Je mag gewoon douchen en in bad gaan. Zwemmen doe je echter beter niet zolang er vocht in de blaasjes zit.
Denk je dat je zona in het gelaat hebt? Dan is het belangrijk om naar de dokter te gaan.
Besmetting van anderen voorkomen
Zijn er blaasjes aanwezig? Dep je huid dan droog.
- Wrijf de blaasjes zeker niet open, want het virus zit in het blaasjesvocht en kan varicella (waterpokken, windpokken) veroorzaken bij personen die de ziekte nog niet hebben gehad.
- Daarom is een strikte handhygiëne noodzakelijk.
Open blaasjes kan je ontsmetten.
Wat kan je arts doen?
Risicogroepen
De arts start een behandeling met antivirale middelen bij personen die:
- een verminderde weerstand hebben;
- risico lopen op complicaties, bijv. in geval van aids, een behandeling met antikankergeneesmiddelen of met cortisone.
Bij zestigplussers en andere risicogroepen kan de behandeling overwogen worden. Volg het advies van je arts.
Oogletsels
Bij zona in het aangezicht is er kans op oogletsels.
- Je arts verwijst je dan door naar de oogarts voor een controle.
- Bij zona waarbij de oogzenuw aangetast is (zona ophtalmica) is altijd een antivirale behandeling noodzakelijk.
Behandelingen
Antivirale medicatie en crèmes
Je arts schrijft in specifieke gevallen antivirale medicatie voor.
- Na deze behandeling zijn de huidletsels nog niet verdwenen, maar de groei van het virus is wel gestopt.
- De behandeling verkort ook de duur van de ziekte.
Mensen met een sterk verminderde weerstand krijgen het middel soms via infuus in het ziekenhuis toegediend.
Crèmes werken niet goed.
Medicatie tegen (zenuw)pijn
Heb je na de opstoot nog pijnklachten? Dan kan je pijnstillers innemen (bijv. paracetamol).
- Ontstekingsremmers zoals ibuprofen zijn afgeraden.
- Helpen de pijnstillers onvoldoende? Dan kan je medicatie proberen die meer specifiek werkt tegen zenuwpijn.
- Daar horen ook medicijnen in de klasse van de antidepressiva en anti-epileptica bij.
Vaccinatie
Voor risicopersonen bestaat er een vaccin dat de kans op zona en postherpetische zenuwpijn vermindert. Overleg met je arts of dat vaccin voor jou aangewezen is.
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/gordelroos/ik-heb-gordelroos
Bronnen
- https://www.ebpnet.be
- https://www.bcfi.be/tf/NL/TN_Zona.pdf
- Intego databank