Ziekte van Parkinson

Wat is het?

Bij mensen met de ziekte van Parkinson sterven de hersencellen die dopamine aanmaken langzaam af.

• Dopamine zorgt ervoor dat hersencellen signalen aan elkaar kunnen doorgeven.
• Als je een tekort aan dopamine hebt, gebeurt dat niet meer goed.
• Daardoor ontwikkel je stoornissen in je bewegingen en gedragingen.

De eerste tekenen van de aandoening treden meestal op tussen de leeftijd van 50 en 70 jaar.

Oorzaak

De oorzaak van de ziekte van Parkinson is:

• meestal niet bekend;
• in zeldzame gevallen een genetische afwijking.

Hoe vaak komt het voor?

De ziekte van Parkinson treft:

• zowel mannen als vrouwen;
• mensen over de hele wereld;
• in België tussen de 30.000 en 35.000 mensen.

Hoe kan je het herkennen?

Typsiche symptomen

De meest voorkomende klachten zijn:

• beven in rust (bij ongeveer 75%);

• minder en trager bewegen, waarbij je:
  • minder vaak met je ogen knippert;
  • langzamer schrijft, en je handschrift kleiner is;
  • kleinere passen zet;
  • gang schuifelend en traag is;
  • het gevoel hebt dat je aan de grond genageld staat (‘freezing’).

• stijve spieren, waarbij je:
  • een typisch uitdrukkingsloos maskergezicht hebt;
  • eentonig en met een lage en hese stem spreekt;
  • je armen in een boog naast je lichaam houdt;
  • je armen niet mee beweegt als je stapt.

Andere symptomen

Daarnaast kan je last hebben hebben:

• spierpijn;
• een abnormale houding;
• de neiging om te vallen;
• constipatie;
• erectieproblemen;
• draainissen wanneer je rechtstaat;
• plasdrang of moeite met plassen;
• speekselvloed of kwijlen;
• moeite met slikken;
• een vette huid;
• een verminderde reukzin;
• gedragsstoornissen tijdens je slaap, bijv.:
  • zeer intens dromen;
  • slaapwandelen;
  • roepen.
• depressie;
• een gebrek aan emotie en enthousiasme;
• angst en geheugenstoornissen (wanneer de ziekte gevorderd is).

Bij parkinson zijn niet alle symptomen tegelijk aanwezig. Naarmate de aandoening vordert, krijg je wel meer klachten. Stress kan die klachten verergeren.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Je arts kan denken aan de ziekte van Parkinson als je last hebt van:

• beven;
• trage bewegingen;
• stijve spieren.

Neurologisch onderzoek

Je arts voert dan een neurologisch onderzoek uit. Daarbij test hij de werking van je hersenen en zenuwen.

Doorverwijzing

• Vermoedt je arts dat je de ziekte van Parkinson hebt?
  • Dan verwijst hij je door naar een neuroloog of zenuwarts.

• Twijfelt je arts?
  • Dan kan hij bijv. een hersenscan aanvragen om andere aandoeningen uit te sluiten.
  • In het beginstadium is de ziekte van Parkinson soms moeilijk te onderscheiden van:
    • andere aandoeningen met gelijkaardige klachten, bijv.:
      • essentiële tremor;
      • Lewy-body-dementie.
    • bijwerkingen van sommige geneesmiddelen.

Wat kan je zelf doen?

Lijd je aan parkinson? Dan is het belangrijk om fit te blijven.

• Zorg dat je dagelijks beweegt, minstens:
  • een halfuur aan een stuk, of;
  • 3 x 10 minuten.

• Goede vormen van lichaamsbeweging zijn:
  • wandelen;
  • fietsen;
  • dansen;
  • zwemmen;
  • een specifieke bewegingsvorm, zoals tai chi.

• Indien nodig kan je lichte hulpmiddelen gebruiken, zoals:
  • ‘nordic walking’-stokken om beter je evenwicht te bewaren;
  • later een rollator om zoveel mogelijk zelfstandig actief te blijven.

Gaat het bewegen ondanks de behandeling moeizamer? Dan kan een kinesitherapeut je extra ondersteunen (zie verder).

Wat kan je arts doen?

De behandeling van parkinson bestaat uit medicatie en kinesitherapie, en is bedoeld om je:

• klachten te verlichten;
• levenskwaliteit te verbeteren.

Medicatie

• Levodopa vermindert de stijfheid van je spieren en de bewegingsstoornissen. Als je het langdurig gebruikt:
  • krijg je vaak last van ongecontroleerde bewegingen en aanhoudende samentrekking van je spieren.
    • Door de dosis te verlagen nemen de bijwerkingen af, maar nemen de parkinsonklachten weer toe.
  • geraakt het medicijn na inname sneller uitgewerkt.

• MAO-B-remmers:
  • kan je alleen of samen met levodopa gebruiken;
  • versterken de werking van levodopa, zodat:
    • een lagere dosis levodopa volstaat;
    • je minder last hebt van de bijwerkingen.

• Entacapone verhindert dat levodopa minder snel uitgewerkt raakt.

• Dopamineagonisten werken iets minder goed dan levodopa, maar zijn minder snel uitgewerkt.

Kinesitherapie

Als je parkinson hebt, ondervind je zeer vaak problemen met bewegen. Daardoor:

• krijg je het moeilijk om je dagelijkse activiteiten uit te voeren;
• heb je een grotere kans om te vallen.

Daarom schrijft je arts je kinesitherapie voor (zie verder).

Wat kan je samen met je kinesitherapeut doen?

Het belang van beweging

Mensen met de ziekte van Parkinson zijn gemiddeld 30% minder actief dan de algemene bevolking. Dat heeft meestal te maken met:

• problemen in de motoriek veroorzaakt door de aandoening;
• mogelijke angst om te vallen.

Nochtans heeft niet of te weinig bewegen nadelige gevolgen:

• Het vergroot de kans op andere gezondheidsproblemen, zoals:
  • hartziekten;
  • diabetes type 2;
  • botontkalking (osteoporose).

• Het versnelt de achteruitgang van je:
  • beweeglijkheid;
  • evenwicht.

Daarom is het belangrijk dat je in beweging blijft. Een kinesitherapeut kan je daarbij helpen, met onder meer een beweegplan (zie verder).

Begeleiding door je kinesitherapeut

Je kinesitherapeut kan je helpen:

• om de lichamelijke gevolgen van de ziekte van Parkinson al in een vroeg stadium te voorkomen, stabiliseren en verminderen door:
  • informatie en advies te geven over veilige en passende oefeningen die je thuis kan doen;
  • een beweegplan op te stellen:
    • volgens je mogelijkheden en de ernst van je ziekte;
    • met als doel je conditie, dagelijkse activiteiten en evenwicht op te bouwen en te onderhouden.

• om valpartijen te voorkomen;

• bij dagelijkse activiteiten zoals:
  • stappen;
  • opstaan uit een stoel;
  • omdraaien in bed;
  • in de auto stappen;

• om de pijn te verminderen in je nek, rug of schouders.

Beweegplan

Je kinesitherapeut stemt het beweegplan en de intensiteit ervan af op je specifieke situatie. Daarbij houdt hij rekening met:

• het stadium van de ziekte;
• je specifieke bewegingsproblemen;
• eventuele andere aandoeningen die je hebt.

Zo’n beweegplan kan zich richten op volgende doelen:

• dagelijkse activiteiten en beweging bevorderen aan de hand van:
  • adviezen om thuis voldoende in beweging blijven;
  • een oefenprogramma dat je kinesitherapeut, al dan niet thuis, opvolgt.

• dagelijkse handelingen makkelijker uitvoeren, zoals:
  • je verplaatsen via de trap of in smalle ruimten in huis;
  • activiteiten van de fijne motoriek, bijv.:
    • toetsen indrukken;
    • een hemd knopen;
    • leesbaar schrijven.

• je conditie verbeteren, met focus op:
  • volgehouden inspanningen om:
    • vermoeidheid te voorkomen;
    • andere aandoeningen zoals hart- en vaatziekten te voorkomen.
  • krachttraining om:
    • zwaardere taken uit te voeren, zoals rechtstaan en neerzitten;
    • je evenwicht te behouden.

• je lenigheid verbeteren of behouden aan de hand van rekoefeningen;

• evenwichtsproblemen voorkomen of uitstellen aan de hand van evenwichtsoefeningen;

• beter leren stappen en je beter leren verplaatsen:
  • Dit doe je aan de hand van stapoefeningen, waarbij je:
    • grote passen leert zetten;
    • armzwaait.
  • De stapoefeningen kan je doen:
    • in de praktijk van de kinesitherapeut, bijv. op de loopband;
    • thuis;
    • in situaties buitenshuis die voor jou moeilijk kunnen zijn.

• omgaan met complexe situaties:
  • van richting veranderen;
  • starten en stoppen;
  • je in kleine ruimten bewegen;
  • stappen en tegelijk een andere activiteit uitvoeren, bijv. praten of een een glas water vastnemen.

• specifieke activiteiten trainen, zoals:
  • zelfstandig leren rechtstaan vanuit een zittende houding en veilig weer gaan zitten;
  • zelfstandig draaien in bed;
  • dansen;
  • dubbele taken uitvoeren.

• je houding corrigeren als je bijv. voorovergebogen loopt.

Andere behandelingen

Daarnaast kan je kinesitherapeut specifieke therapieën voorstellen, zoals:

• hydrotherapie;
• koude- en warmtetherapie om de pijn te verlichten;
• massage;
• relaxatie.

Meer weten?

• https://www.thuisarts.nl/ziekte-van-parkinson/ik-heb-ziekte-van-parkinson
• https://www.parkinsonliga.be/
• https://defysiotherapeut.com/aandoeningen-en-klachten/parkinson/
• https://www.parkinsonnet.nl/leven-met-parkinson/richtlijnen-voor-mensen-met-parkinson/

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
• BCFI | Startpagina
• Keus SHJ, Munneke M, Graziano M, et al. European Physiotherapy Guideline for Parkinson’s disease. 2014; KNGF/ParkinsonNet, the Netherlands