Syfilis

Wat is syfilis?

Syfilis:

• is een ernstige seksueel overdraagbare aandoening (soa);
• is een besmettelijke infectie van:
  • de penis, de vagina, de anus of (soms) de mond;
  • andere organen (in een latere fase).
• wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum;
• kan zowel bij vrouwen als mannen voorkomen.

Besmetting kan gebeuren:

• via onveilige seks;
• van moeder op kind tijdens de zwangerschap.

Hoe vaak komt syfilis voor?

In 2023 werd naar schatting bij 73 op 100.000 mensen syfilis vastgesteld. We zien een stijging van het aantal gevallen, zowel bij mannen als bij vrouwen.

Syfilis komt in België het vaakst voor bij mannen tussen 20 en 64 jaar; vooral mannen die seks hebben met mannen.

Je hebt een grotere kans om syfilis te krijgen als je hiv hebt, sekswerker bent of seks hebt met sekswerkers.

Hoe kan je syfilis herkennen?

Syfilis verloopt in verschillende fases. Per fase kan je andere klachten hebben. Als je je tijdig laat behandelen, stopt de ziekte en kom je dus niet in de volgende fase.

Eerste fase

Het eerste symptoom is een harde, pijnloze zweer (‘harde sjanker’) op de plaats van besmetting (penis, vagina, anus of mond). Soms zijn de lymfeklieren in de buurt (in de lies of hals) gezwollen.

De zweer:

• ontstaat 3 tot 4 weken na besmetting;
• komt voor bij 1 op 3 gevallen (dus niet bij iedereen);
• geneest vanzelf binnen 3 tot 6 weken.

Tweede fase

Wordt de zweer niet behandeld? Dan krijg je 3 tot 6 weken later meer algemene klachten:

• griepachtige symptomen:
  • ziek gevoel;
  • koorts;
  • spierpijn;
• gezwollen lymfeklieren;
• niet-jeukende vlekjes (‘roseolen’) op je:
  • romp;
  • armen;
  • benen;
  • handpalmen;
  • voetzolen;
• parelgrijze wratjes rond je:
  • anus;
  • penis of vagina;
• haaruitval en kale plekken.

Sluimerfase (‘latente syfilis’)

Tijdens de sluimerfase heb je geen klachten. De ziekte lijkt genezen, maar de bacterie is nog aanwezig in je bloed.

Derde fase

1 op de 3 mensen bij wie syfilis niet behandeld wordt, belandt in de derde fase. Die fase kan 2 jaar tot zelfs 30 jaar na besmetting ingaan.

In België is deze fase zeldzaam, omdat de meeste mensen op tijd behandeld worden.

Tijdens deze fase worden verschillende organen aangetast:

• de huid: je krijgt diepe, pijnlijke zweren (‘gummata’);
• het hart en de bloedvaten: de aders zetten uit of vernauwen;
• het ruggenmerg: je hebt verlammingsverschijnselen;
• de hersenen:
  • mentale achteruitgang;
  • hersenvliesontsteking;
  • hersenontsteking.

Hoe stelt je arts syfilis vast?

Via een bloedonderzoek gaat je arts na of je syfilis hebt. Het kan 3 tot 7 dagen duren voor je het resultaat krijgt.

Gebeurt het bloedonderzoek in de eerste weken nadat je besmet raakte? Dan is het resultaat meestal vals-negatief. Dat betekent dat je syfilis hebt, maar de infectie nog niet opspoorbaar is. In dat geval:

• schraapt de arts een beetje weefsel af van de harde sjanker voor verder onderzoek;
• herhaalt de arts het bloedonderzoek op een later tijdstip.

Bevestigen de onderzoeken dat je syfilis hebt? Dan raadt je arts je aan om je ook op andere soa’s te laten testen.

Wat kan je arts doen?

Syfilis is goed te behandelen met antibiotica. Je krijgt bij voorkeur penicilline-spuitjes. Ben je allergisch voor penicilline? Dan krijg je een ander antibioticum.

Je mag geen seks hebben tot 7 dagen na de behandeling.

Het eerste jaar na de behandeling controleert je arts om de paar maanden je bloed.

Wat kan je zelf doen?

• (Orale) seks met een condoom is nog altijd de veiligste manier om geen soa op te lopen.

• Denk je dat je een soa hebt? Ga dan naar de dokter.

• Laat je regelmatig testen als:
  • je vaak van sekspartner wisselt;
  • je hebt vernomen dat een sekspartner een soa heeft.

• Heb je syfilis? Dan moet(en) je sekspartner(s) zich ook laten behandelen:
  • Breng je sekspartner(s) van de voorbije 3 tot 12 maanden op de hoogte (afhankelijk van de fase).
  • Doe je dat liever niet? Praat met je arts. Zij of hij kan je bedpartner(s) anoniem inlichten.

• Bespreek je onzekerheden en vragen met je huisarts of gynaecoloog. Elke arts is gebonden aan het medisch beroepsgeheim: wat je hen toevertrouwt, behandelen ze discreet.

Meer weten?

• Allesoverseks.be: syfilis
• Thuisarts.nl: syfilis
• Partneralert: via deze website kan je anoniem je bedpartner(s) laten weten dat je een soa hebt
• Zanzu: syfilis: info over syfilis in 14 talen

Bronnen

• www.ebpnet.be
• Departement Zorg Vlaanderen. Richtlijn infectieziektebestrijding Vlaanderen – Syfilis. April 2024. Laatste update juli 2024. Beschikbaar op https://www.departementzorg.be/nl/infectieziekte/syfilis.
• BMJ Best Practice. Syphilis infection. Dec 2024.
• Sciensano. Surveillance van seksueel overdraagbare infecties – epidemiologische situatie op 31 December 2023. Dec 2023.