Wat is artrose?
Artrose is een degeneratieve aandoening van een of meerdere gewrichten. ‘Degeneratief’ betekent dat de kwaliteit van het kraakbeen in een gewricht gaandeweg vermindert.
Wat is een gewricht?
Een gewricht is de plaats waar twee beenderen of botten samenkomen.
- Het uiteinde van het ene bot is afgerond, dat van het andere vlak of uitgehold. Zo passen ze goed in elkaar.
- Het gewricht is bekleed met een laagje kraakbeen.
- Rond het gewricht zit een kapsel met aan de binnenkant een slijmvlies of synoviaal membraan.
- Dat slijmvlies produceert gewrichtsvocht, een smeerstof die ervoor zorgt dat het gewricht soepel kan bewegen.
Hoe ontstaat artrose?
Het proces van artrose verloopt in fasen:
- Eerst wordt je kraakbeen dunner en minder soepel. Soms komen er stukjes los (gewrichtsmuizen). Die kunnen je gewricht blokkeren en een ontsteking veroorzaken. Je gewricht zwelt dan op en voelt warm aan.
- Na een tijdje verdwijnt op sommige plaatsen het kraakbeen in het gewricht. Je bot krijgt rechtstreeks meer te verduren. Het past zich daaraan aan en wordt harder.
- Langs je gewricht ontstaan benige uitsteeksels (osteofyten).
- Je gewrichtsbanden, spieren en ligamenten rond je gewricht verslappen. Het gewricht wordt daardoor minder stabiel en verslijt sneller.
- In het eindstadium kan je gewricht zelfs helemaal vervormen of verstijven.
Wat de oorzaak ook is: weet dat je de pijn meestal kan verlichten, hoewel de artrose niet verdwijnt.
Welke risicofactoren kunnen aanleiding geven tot artrose?
De kans dat je artrose ontwikkelt, is groter als je:
- ouder wordt;
- een vrouw bent;
- overgewicht of obesitas hebt;
- je een probleem hebt aan je gewricht, bijv.
- een vroeger letsel, zoals een meniscusscheur;
- een ontsteking (artritis), zoals infectieuze artritis of jicht.
- je gewrichten regelmatig overbelast:
- op het werk: je moet veel tillen, hurken of knielen;
- bij het beoefenen van een topsport, zoals voetbal of ballet.
- een erfelijke aanleg hebt.
Bij wie komt het voor?
Artrose:
- treft vrouwen twee keer zoveel als mannen;
- is de belangrijkste oorzaak van bewegingsstoornissen bij 65-plussers.
Artrose in de heup treft vaak mensen tussen 65 en 74 jaar. Ongeveer een op vijf 75-plussers kampt ermee.
Artrose in de knie komt vooral voor bij mannen tussen 55 en 64 jaar en bij vrouwen tussen 65 en 74 jaar. In de leeftijdsgroep van 75 tot 85 jaar heeft ongeveer 16% van de mannen en 33% van de vrouwen er last van.
Artrose van de vingers is de tweede meest voorkomende plaats waar artrose optreedt. Het treft vooral vrouwen tijdens de menopauze en veroorzaakt lastige en onesthetische misvormingen.
Hoe kan je het herkennen?
Pijn en stijfheid
De 2 belangrijkste symptomen bij artrose zijn pijn en stijfheid:
- De pijn is ‘mechanisch’; dat betekent dat ze optreedt als je het gewricht belast, bijvoorbeeld wanneer je sport of wandelt, en afneemt bij rust.
- Bij een toename van de ontsteking, heb je ook pijn in rust. Die pijn kan je slaap verstoren.
- Stijfheid treedt vooral op wanneer je begint te bewegen na een tijdje rust, maar neemt dan snel af.
Andere klachten of symptomen
Gaandeweg worden je gewrichten minder beweeglijk. Op de duur kan je je knie niet meer volledig plooien of strekken.
Soms merk je misvormingen aan het gewricht omdat de botuiteinden breder worden.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal nagaan of je volgende risicofactoren, tekenen en symptomen hebt:
- overgewicht;
- obesitas;
- gewrichtsletsels in het verleden;
- zwelling, vervorming of kraken van het gewricht bij bewegen;
- pijn bij bewegen en/of in rust;
- bewegingsbeperking van het gewricht.
Als hij twijfelt aan de diagnose, zal je arts:
- je bloed (laten) onderzoeken;
- je doorverwijzen voor een foto (Rx) van je gewricht:
- Een foto is alleen zinvol als het resultaat belang heeft voor de behandeling.
- Je arts bepaalt op basis van de foto het stadium van de artrose. Er is geen verband tussen dat stadium en de ernst van je klachten.
Wat kan je zelf doen?
De belangrijkste maatregelen om artrose te voorkomen, zijn:
- je gewicht onder controle houden of zo nodig vermageren;
- regelmatig bewegen: zwemmen of oefeningen in het water.
Lijd je aan artrose? Dan kan je de evolutie vertragen:
- met gerichte oefeningen zonder zware belasting;
- onder begeleiding van een kinesitherapeut (zie verder).
Omdat je gewrichten pijnlijk en stijf zijn, heb je de neiging om ze zo weinig mogelijk te belasten en dus minder te bewegen. Besef goed dat onvoldoende bewegen de klachten verergert en schadelijk is voor je gezondheid. Blijf daarom bewegen!
Wat kan je samen met je kinesitherapeut doen?
Je kinesitherapeut kan veel voor jou betekenen. Hij kan:
- je informeren en adviseren;
- samen met jou:
- nagaan hoe je je klachten kan verlichten;
- een strategie afspreken zodat je meer en vooral gepast beweegt.
Voorlichting
Je kinesitherapeut kan:
- je uitleggen hoe artrose ontstaat:
- Artrose is een chronische aandoening.
- De kwaliteit van het kraakbeen in je gewricht vermindert: je kraakbeen wordt dunner.
- enkele misverstanden over artrose uit de wereld helpen, zoals:
- "Artrose is een ouderdomsziekte, je kunt er niets aan doen”;
- "Lichaamsbeweging is niet goed voor je gewrichten”;
- “Artrose krijg je nu eenmaal, je moet het aanvaarden”;
- "Artrose is een slijtage van je gewichten". Dat klopt niet en heeft een veel te negatieve bijklank.
- je helpen om de juiste dosis beweging (oefenprogramma) in je dagelijkse routine in te passen;
- toelichten dat elke persoon de klachten van artrose anders ervaart:
- Sommige mensen hebben weinig artrose in het gewricht, maar veel pijn.
- Anderen hebben veel artrose bijv. op een foto (Rx), maar voelen weinig of geen pijn.
- Een persoon met artrose kan afwisselende periodes met meer of minder klachten doormaken.
Oefentherapie
Je kinesitherapeut kan:
- oefentherapie met je opstarten. Samen met jou stelt hij een behandel- en beweegplan, afgesteld op jouw situatie en klachten, op volgens het FITT-principe:
- de frequentie van de training (F);
- de intensiteit van de training (I);
- de tijdsduur van de training (T);
- het type training (T).
- je leren hoe je de aangepaste oefeningen veilig en correct kan uitvoeren.
Omgaan met klachten
Hoe je pijn ervaart, is persoonlijk. Pijn is niet alleen het resultaat van gewaarwordingen (pijnprikkels) vanuit je gewricht. Ook de gedachten en gevoelens die je daarbij ervaart, hebben een invloed op hoe je de pijn beleeft:
- Als je denkt dat elk ongemak in je gewricht ernstig is, zal je meer pijn ervaren.
- Ben je er daarentegen van overtuigd dat bewegen net goed is voor je gewricht, dan zal je minder pijn ervaren.
De bedoeling is dat je actief blijft en kan blijven doen wat je graag doet. Daarom moet je leren om zo goed mogelijk met je klachten en activiteiten om te gaan. Je kinesitherapeut kan je daarin sturen en ondersteunen.
Nieuwe heup of knie?
Afhankelijk van je situatie, kan je een operatie voorkomen of uitstellen door bovenstaande adviezen te volgen.
Soms is een operatie niet meer te vermijden (zie verder). Je kinesitherapeut kan je daarop voorbereiden. Ook de behandeling voor en na de operatie kan hij verder opvolgen.
Wat kan je arts doen?
Begeleiding en advies
Je arts kan:
- je begeleiden om voldoende in beweging te blijven en gewicht te verliezen.
- Hij kan je daarvoor ook doorverwijzen naar een kinesitherapeut (zie boven) en/of een diëtist.
- je adviseren om:
- steunzolen te dragen;
- Die kunnen helpen om een verkeerde houding te corrigeren, vooral bij artrose in de enkel.
- je werkomgeving aan te passen, zodat je niet te lang hoeft te zitten of staan;
- het comfort thuis te vergroten door bijvoorbeeld een schoentrekker te gebruiken, het bed op te hogen en een verhoogd toilet te plaatsen als je heupartrose hebt.
- steunzolen te dragen;
- hiervoor ook samenwerken met andere zorgverleners.
Je kan deze aspecten uiteraard ook zelf aanbrengen en bespreken met je arts.
Pijnverlichting
Je arts kan je pijnstillende medicatie voorschrijven als jij dat nodig vindt:
- paracetamol:
- Je kan maximaal driemaal per dag 1 gram paracetamol nemen.
- Daarmee is de kans op bijwerkingen het kleinst.
- een ontstekingsremmer:
- In gel of crème waarmee je meermaals per dag het gewricht masseert (bij hand- of knieartrose).
- In tabletvorm:
- Ze zijn slechts te gebruiken aan de lichtst werkzame dosis en gedurende de kortst mogelijke periode (maximaal 3 weken).
- Neem ze niet continu, omdat ze bijwerkingen kunnen hebben op de maag, de nieren, het hart en de bloeddruk. Ze kunnen bijvoorbeeld het effect van bepaalde bloeddrukverlagers verminderen.
- een sterke pijnstiller (opioïd), zoals tramadol of codeïne:
- Bij hevige pijn die niet vermindert met paracetamol of een ontstekingsremmer.
- Gebruik opioïden niet te lang, omdat ze:
- bij langdurig gebruik waarschijnlijk niet beter werken dan een niet-opioïd;
- ernstige bijwerkingen kunnen geven;
- je er afhankelijk van kan worden.
Ook een infiltratie kan zinvol zijn om de pijn te verlichten en de beweeglijkheid van je gewricht te verbeteren:
- Een infiltratie is een inspuiting in het gewricht met cortisone of soms met hyaluronzuur.
- Na de inspuiting laat je het gewricht 24 uur rusten en belast je het gedurende de eerste week niet intensief.
- Een cortisone-inspuiting in je heupgewricht kan ernstige bijwerkingen geven.
Voedingssupplementen
Het is over het algemeen niet nuttig om voedingssupplementen te nemen. Er is geen bewijs dat glucosamine werkzaam is en het proces van kraakbeenafname afremt. Chondroïtine en kurkuma-extracten kunnen een beperkt effect hebben op de pijn, maar niet op de artrose zelf.
Operatie
Je levensstijl aanpassen, medicatie, gewichtsverlies of kinesitherapie hebben niet altijd het gehoopte effect. Dan is soms een operatie nodig.
Er zijn drie soorten operaties mogelijk bij artrose:
- een prothese:
- Je slechte gewricht wordt vervangen door een gewricht in kunststof.
- een osteotomie:
- Dit is een correctie van de stand van het bot.
- Het kan soms het artroseproces afremmen.
- een artrodese:
- Je gewricht wordt in een bepaalde stand vastgezet.
Elk van deze operaties is ingrijpend. Ze hebben voor- en nadelen. Vaak is het moeilijk om te weten voor welke je moet kiezen. Je kan die keuze maken samen met je arts. Enkele vragen die je daarbij kunnen helpen:
- Wat zijn mijn opties?
- Wat zijn de voor- en nadelen van die opties?
- Wat betekent dat voor mij?
Meer weten?
- Wat is artrose? Artrose | Reumanet
- https://www.thuisarts.nl/artrose
- https://www.thuisarts.nl/artrose/ik-heb-artrose-van-heup
- https://www.thuisarts.nl/artrose/ik-heb-artrose-van-knie
- Consultkaart: artrose in de knie
- Consultkaart: artrose in de heup
- Omgaan met langdurige pijn: https://www.retrainpain.org/nederlands
- https://www.join2move.com