Opnieuw opflakkeringen van mazelen door een dalende vaccinatiegraad

Waar komt dit nieuws vandaan?

Mazelen is een uiterst besmettelijke infectie die wereldwijd opnieuw opflakkert. In België zijn dit jaar al 18 gevallen gemeld, vooral bij mensen die niet of onvoldoende gevaccineerd zijn (1). Die stijgende trend is helaas niet nieuw. Gezondheidsexperts wijzen erop dat een dalende vaccinatiegraad, in combinatie met internationale reizen, de kans op uitbraken vergroot.

Sommige mensen zijn ook bezorgd over de vaccinatie zelf. Omdat er een levend, verzwakt virus gebruikt wordt in het mazelenvaccin, kregen we van een bezorgde moeder de vraag of haar gevaccineerde kindje haar tijdens een nieuwe zwangerschap zou kunnen besmetten (2).

Bron

• (1) Belga. Al 19 gevallen van mazelen geregistreerd in 2025 in België: "Op weg om stijgende trend voort te zetten". VRT NWS. 25 februari 2025.
• (2) Lezersvraag aan Gezondheid en Wetenschap.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Om te begrijpen waarom vaccinatie zo belangrijk is en hoe de veiligheid van vaccins gegarandeerd wordt, kijken we naar hoe besmettelijk mazelen zijn, hoe groepsimmuniteit werkt en of er risico’s verbonden zijn aan het vaccin.

Mazelen zijn extreem besmettelijk

De besmettelijkheid van een infectieziekte wordt uitgedrukt via het zogeheten reproductiegetal R (3). Dat geeft aan hoeveel andere mensen een besmet persoon gemiddeld kan besmetten. Bij mazelen is dat getal extreem hoog: tussen 12 en 18. Ter vergelijking: bij griep gaat het om 1,3 tot 1,8 en bij corona om 2 tot 3 (tot 8 à 10 bij de meest besmettelijke varianten).

Voor mazelen betekent dat dus dat 1 besmette persoon in een onbeschermde groep mensen zomaar even 12 tot 18 anderen kan besmetten. Mazelen is daarmee een van de meest besmettelijke infectieziektes.

Het belang van groepsimmuniteit

Die extreem hoge besmettelijkheid betekent dat bijna iedereen beschermd moet zijn om een mazelenuitbraak te voorkomen: minstens 95% van de bevolking moet volledig gevaccineerd zijn met twee inentingen. Het virus heeft dan geen kans meer om zich te verspreiden en de resterende 5% van de mensen te besmetten. Er is dan sprake van groepsimmuniteit.

Door zo’n hoog aantal mensen te vaccineren, beschermen we dus ook kwetsbare mensen die niet gevaccineerd (kunnen) worden, zoals baby’s jonger dan 1 jaar en mensen met een verzwakt imuunsysteem.

Bij minder besmettelijke infectieziektes (met dus een lager R-getal) kan groepsimmuniteit al ontstaan bij een lagere vaccinatiegraad, maar bij mazelen ligt de drempel dus zeer hoog.

Mazelen kunnen ernstige complicaties veroorzaken

Mazelen is geen onschuldige kinderziekte. Ongeveer één op de vijf mensen met mazelen krijgt een ernstige complicatie, zoals een longontsteking, doofheid of een hersenontsteking. Eén op de duizend patiënten met mazelen overlijdt zelfs aan de ziekte. Zo overleed onlangs een jong kind in Texas (4). Ook in andere gebieden waar de vaccinatiegraad is gezakt, steken de mazelen weer de kop op.

Kan het mazelenvaccin het virus overdragen?

Het mazelenvaccin bevat een levend, verzwakt virus dat het immuunsysteem traint zonder de ziekte zelf te veroorzaken. Antivaxers claimen soms dat het mazelenvaccin leidt tot mazelenuitbraken, maar dat is volledig verkeerd.

In tegenstelling tot sommige andere levende vaccins, zoals het vaccin voor het rotavirus, wordt het vaccinvirus niet uitgescheiden via speeksel, stoelgang of andere lichaamsvloeistoffen en kan het dus niet aan anderen doorgegeven worden (5).

Vaak worden er studies geciteerd waarbij kort na vaccinatie fragmenten van het mazelenvirus gedetecteerd werden, zoals kleine hoeveelheden viraal RNA. Het is belangrijk om te beseffen dat die kleine stukjes virus geen volledig virus zijn, wat betekent dat ze geen mazelen kunnen veroorzaken.

Wat als je zwanger wil worden?

Omdat het mazelenvaccin een levend, verzwakt virus bevat, wordt het niet toegediend tijdens de zwangerschap. Hoewel het geen ziekte veroorzaakt en ook niet overdraagbaar is, wordt om veiligheidsredenen afgeraden om levende vaccins toe te dienen aan zwangere vrouwen.

Een mazeleninfectie tijdens de zwangerschap kan wél ernstige gevolgen hebben, zoals een verhoogd risico op een miskraam, vroeggeboorte of een baby met een te laag geboortegewicht. Daarom is het belangrijk om je vaccinatiestatus te controleren en je, indien nodig, vóór de zwangerschap te laten vaccineren.

Lees ook: www.laatjevaccineren.be/ziektes/mazelen

Conclusie

Mazelen is een van de meest besmettelijke infectieziektes. De ziekte kan ernstige complicaties veroorzaken, vooral bij jonge kinderen en kwetsbare mensen. Omdat de mazelen opnieuw opduiken, is het erg belangrijk om je vaccinatiestatus te checken. Een hoge vaccinatiegraad is noodzakelijk om onze groepsimmuniteit te behouden en uitbraken te voorkomen.

Het mazelenvaccin is veilig en doeltreffend: het virus uit het vaccin wordt niet overgedragen en vaccinatie voor de zwangerschap biedt levensbelangrijke bescherming voor moeder en kind.

Referenties

• (3) Thompson H. One number can help explain why measles is so contagious. ScienceNews. 28 mei 2019.
• (4) Jetelina K. A child is dead from measles. Your Local Epidemiologist. 27 februari 2025.
• (5) Teoh F. Vaccine skeptics misconstrue studies to falsely claim that measles vaccine causes measles outbreaks. Science Feedback. 28 februari 2025.