Wat is het?
Raynaudfenomeen
Het fenomeen van Raynaud kenmerkt zich door aanvallen van verminderde bloeddoorstroming in je vingers en tenen (microcirculatiestoornis):
- Je bloedvaten trekken dan plots samen, meestal onder invloed van koude of stress.
- Trillingen (zoals bij arbeiders met drilboren) en medicatie kunnen ook aanleiding geven tot het raynaudfenomeen.
Het is heel normaal dat je bloedvaten vernauwen als reactie op bijvoorbeeld koude. Zo zorgt je lichaam ervoor dat belangrijke organen, zoals je hart en je lever, voldoende bloed blijven krijgen. Maar bij mensen met het raynaudfenomeen vernauwen de bloedvaten in hun vingers en tenen extreem.
Acrocyanose
Het raynaudfenomeen kan lijken op acrocyanose. Dit betekent letterlijk blauwrode verkleuring van je vingers en tenen (acra).
- De oorzaak van de symptomen bij acrocyanose is een verminderde bloedtoevoer naar je vingers en tenen.
- Een vertraagde bloedsomloop houdt de blauwrode verkleuring langer in stand. Deze treedt dus niet in aanvallen op, zoals bij het raynaudfenomeen.
Gelukkig is het raynaudfenomeen doorgaans een goedaardige aandoening. Soms is het een (eerste) teken van een onderliggende aandoening, zoals een systemische bindweefselaandoening:
Bij wie komt het voor?
Het fenomeen van Raynaud komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Primair raynaudfenomeen
De meeste mensen met het raynaudfenomeen hebben:
- geen onderliggende aandoening;
- symptomen aan hun beide handen en/of voeten (het verloopt symmetrisch).
Dit noemen we primair raynaudfenomeen.
Secundair raynaudfenomeen
Bij 1 à 2 op 10 personen is er toch een aandoening die het raynaudfenomeen uitlokt. We spreken dan van secundair raynaudfenomeen. Meestal gaat het om:
- een bindweefselziekte zoals sclerodermie, lupus, het syndroom van Sjögren of een gemengde bindweefselziekte;
- reumatische aandoeningen of bloedziekten;
- een ziektebeeld waarbij slagaders vernauwd raken.
Treden de eerste aanvallen pas op na 30-jarige leeftijd? Dan is de kans groter dat het om secundair raynaudfenomeen gaat.
Hoe kan je het herkennen?
Raynaudfenomeen
- Bij een klassieke aanval van het raynaudfenomeen kleurt je huid eerst wit, daarna blauwachtig en uiteindelijk rood (zie afbeelding onder).
- Je vingers voelen in het begin koud aan.
- Tijdens de aanval kunnen je vingers gevoelloos zijn, tintelen of prikken.
- Vooral in de 'rode' fase heb je soms last van pijnlijke vingers of tenen.
Lees verder onder de afbeelding
Meestal beginnen de symptomen aan een of meerdere vingers, en verspreiden zich dan verder. De aanval duurt niet langer dan enkele minuten.
Primair raynaudfenomeen (waarbij geen onderliggende ziekte het fenomeen uitlokt) is altijd symmetrisch. Vaak treedt het al op vanaf de tienerleeftijd.
Acrocyanose
Bij acrocyanose kleuren je vingers en/of tenen ook blauwrood, maar is dit langdurig (constant). Het verloopt niet in een duidelijke aanval.
Lees verder onder de afbeelding
Druk je met een vinger op de verkleurde zone, dan ontstaat een lichte vlek. Wanneer je loslaat, krijgt de vlek vanaf de randen maar langzaam opnieuw een rode kleur.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts luistert naar je klachten. Op basis daarvan heeft hij meestal voldoende informatie.
Heb je ernstige klachten of andere tekenen die kunnen wijzen op een bindweefselziekte? Dan kan je arts beslissen om een bloedonderzoek uit te voeren.
Wat kan je zelf doen?
Doorgaans gaan de klachten vanzelf over.
- Bescherm jezelf tegen de koude:
- Draag bijvoorbeeld handschoenen en warme kousen.
- Heb je ernstige klachten? Dan kan je je handen in warm water opwarmen vooraleer je de koude trotseert.
- Probeer minder koffie te drinken.
- Draag geen te strakke armbanden, ringen en schoenen.
- Stop met roken, want daardoor vernauwen je bloedvaten. Dat kan het raynaudfenomeen uitlokken of erger maken.
- Sommige medicijnen kunnen het raynaudfenomeen uitlokken.
- Neem je medicatie? Vraag dan aan je arts of deze geneesmiddelen misschien een aanval kunnen veroorzaken.
- Krijg je last bij specifieke activiteiten op het werk? Spreek er dan over met je arbeidsarts.
Wat kan je arts doen?
- Heb je ernstige klachten?
- Dan kan je arts bepaalde geneesmiddelen voorschrijven.
- Het gaat bijvoorbeeld om vaatverwijdende middelen die de bloeddoorstroming in je vingers en tenen bevorderen.
- Heb je sclerodermie en een ernstige vorm van het raynaudfenomeen?
- Dan verwijst je arts je soms door naar het ziekenhuis, voor meer gespecialiseerde middelen zoals een infuus met prostaglandines (hormoonachtige stoffen).
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/fenomeen-van-raynaud/ik-heb-fenomeen-van-raynaud