Wat is heesheid?
Je stembanden:
- bevinden zich in je keel, meer bepaald in je strottenhoofd;
- zijn plooien in het slijmvlies dat je strottenhoofd bekleedt.
Lees verder onder de afbeelding
Wanneer je lucht uitademt, trillen je stembanden:
- Zo brengen ze je stemgeluid voort.
- De trilfrequentie van je stembanden en de vorm van je mond, lippen en tong zorgen voor de verschillende klanken.
- Heesheid is het gevolg van een storing in de trillingen van je stembanden.
- Het kan een organische, neurologische of functionele oorzaak hebben (zie verder).
Organische oorzaken
Onder organische oorzaken vallen afwijkingen aan je stembanden, als gevolg van:
- een ontsteking van je stembanden (laryngitis) door een infectie van je bovenste luchtwegen:
- een verkoudheid;
- een keelontsteking.
- irritatie:
- terugvloei van maagzuur (reflux) naar je keel;
- chronische irritatie, bijv. door roken.
Ook de structuur van je stembanden kan veranderen door bijvoorbeeld:
- stembandknobbeltjes;
- poliepen;
- cysten;
- tumoren.
Neurologische oorzaken
Neurologische oorzaken zijn bijvoorbeeld:
- stembandverlamming door:
- een zenuwaantasting (neuritis);
- een zenuwletsel na een operatie of beademing (intubatie).
- aantasting van de spieren van je strottenhoofd, bijv. krampen (spasmen) van bepaalde spieren in je keel (spasmodische dysfonie);
- een neurologische aandoening, zoals de ziekte van Parkinson.
Functionele oorzaken
We spreken van een functionele oorzaak wanneer je je stem:
- verkeerd gebruikt (bijv. leerkrachten, zangers);
- overbelast, bijv. door te veel en te hard te roepen.
Hoe vaak komt heesheid voor?
We hebben allemaal weleens last van heesheid. Meestal is een keelontsteking of een verkoudheid de oorzaak.
Gemiddeld raadplegen jaarlijks 7 op 1.000 mensen hun huisarts voor stemproblemen.
Je hebt een hoger risico op stembandtumoren wanneer je:
- wat ouder bent;
- rookt;
- veel alcohol drinkt.
Hoe kan je heesheid herkennen?
Typische symptomen
Dit zijn je voornaamste klachten:
- Je stem is hees of schor.
- Je kan bepaalde klanken niet meer maken.
- Je stem valt weg (afonie).
Na een periode van rust, bijvoorbeeld ’s nachts, is je stem weer normaal. Maar je symptomen kunnen daarna weer snel toenemen. Je klachten kunnen:
- acuut zijn en na een paar dagen spontaan verdwijnen;
- langer aanslepen en chronisch worden.
Andere symptomen
Naargelang de oorzaak van je heesheid, kan je ook andere stemproblemen en/of klachten hebben:
- organische oorzaken:
- een infectie van je bovenste luchtwegen: koorts, keelpijn en verkoudheid;
- een stembandtumor: moeite met slikken en bloed ophoesten.
- neurologische oorzaken:
- stembandverlamming:
- hese en zwakke stem;
- moeite met slikken;
- kortademigheid bij inspanning.
- aantasting van de spieren van je strottenhoofd:
- een hese, gebroken en haperende stem;
- je moeten forceren om geluid voort te brengen.
- neurologische aandoening: veranderingen in het volume van je stem en je spreekritme.
- stembandverlamming:
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Bevraging en lichamelijk onderzoek
Je arts stelt je eerst enkele vragen. Zo probeert hij of zij de oorzaak van je heesheid te achterhalen:
- Heb je neusloop of koorts?
- Rook je? Drink je veel alcohol?
- Wat is je beroep (bijv. zanger, leerkracht)?
- Neem je medicatie (bijv. cortisone)?
- Heb je recent een ingreep ondergaan, met of zonder beademing?
Daarna onderzoekt je arts je mond, neus en keel.
Doorverwijzing en verder onderzoek
Heb je al meer dan 2 weken klachten en vindt je huisarts geen oorzaak? Dan verwijst die je door naar een neus-, keel- en oorarts (NKO-arts):
- De NKO-arts kan je stembanden met een soort spiegeltje bekijken (laryngoscopie).
- Merkt hij of zij een verdacht letsel op? Dan kan hij/zij:
- een klein stukje stemband weghalen voor verder onderzoek (biopsie);
- een CT- of MRI-scan uitvoeren.
Wat kan je zelf doen?
De volgende adviezen zijn zinvol:
- Laat je stem rusten. Dat is de belangrijkste maatregel wanneer je hees bent.
- Probeer niet te hoesten, roepen, zingen, keelschrapen en fluisteren.
- Soms is een tijdelijk spreekverbod nodig.
- Adem zoveel mogelijk door je neus.
- Zo drogen je stembanden minder snel uit.
- Drink voldoende.
- Zo houd je de slijmvliezen in je keel vochtig.
- Vermijd prikkelend of pikant eten en sterkedrank.
- Die kunnen je keel irriteren.
- Probeer te stoppen met roken. Vermijd ook ruimten met veel sigarettenrook.
- Werk je in een stoffige of rokerige omgeving?
- Draag dan een beschermingsmasker.
- Heb je je stem voortdurend nodig voor je werk?
- Bespreek dan met je arts wat de beste aanpak is.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Heesheid verdwijnt meestal spontaan. Daarom wacht je arts meestal enkele dagen af.
Blijven je klachten aanslepen? Dan gebeurt verder onderzoek om de juiste diagnose te stellen.
De aanpak hangt af van de diagnose:
- Ben je hees omdat je je stem verkeerd hebt gebruikt?
- Dan verwijst de NKO-arts je door naar een logopedist voor spraaktherapie.
- Heb je stemknobbels?
- Die worden doorgaans operatief verwijderd.
- Een kind kan hees zijn omdat het te luid praat.
- Luid praten kan een teken zijn van slechthorendheid.
- Daarom test de zorgverlener ook het gehoor van het kind.
Meer weten?
Bronnen
https://www.ebpnet.be: Heesheid en dysfonie