Wat is bloedarmoede?
Je lijdt aan bloedarmoede (anemie) als je te weinig hemoglobine in je bloed hebt.
Hemoglobine is een eiwit dat zich in de rode bloedcellen bevindt. Het transporteert zuurstof van je longen naar overal in je lichaam. Als je bloedarmoede hebt, krijgt je lichaam dus te weinig zuurstof. Daardoor kan je verschillende klachten krijgen, zoals vermoeidheid en kortademigheid.
Oorzaken
Bloedarmoede kan vele oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaak is te weinig ijzer. Deze richtlijn gaat alleen over bloedarmoede als gevolg van ijzertekort.
IJzer is een mineraal. Je hebt het nodig om hemoglobine te maken.
Je lichaam krijgt ijzer binnen:
- via je voeding
- door de afbraak van oude rode bloedcellen
Hoe ontstaat een ijzertekort?
Dit zijn mogelijke verklaringen voor een tekort aan ijzer:
- Je verliest bloed.
- Je eet te weinig voedsel dat rijk is aan ijzer.
- Je lichaam neemt te weinig ijzer op uit je eten.
- Je lichaam heeft tijdelijk meer ijzer nodig.
IJzertekort door bloedverlies
Als je bloed verliest, verlies je ook ijzer. Je kunt bloedarmoede krijgen door:
- plots bloedverlies (bijvoorbeeld door een verwonding of operatie)
- geleidelijk bloedverlies (bijvoorbeeld door een langzaam bloedende maagzweer of een tumor in je maag of darm)
- lange of heftige menstruaties: één op de vijf menstruerende vrouwen heeft last van bloedarmoede
IJzertekort door te weinig ijzerhoudende voeding
Voorbeelden van voeding rijk aan ijzer:
- vlees
- vis
- gevogelte
- groene groenten
Vegetariërs en veganisten lopen een hoger risico op een ijzertekort.
IJzertekort door te weinig opname
Bij sommige ziektes, operaties of geneesmiddelen kan je lichaam ijzer niet goed opnemen. Bijvoorbeeld:
- glutenintolerantie
- een chronische ontsteking van het spijsverteringsstelsel, zoals de ziekte van Crohn
IJzertekort door een hogere nood
Soms heeft het lichaam meer ijzer nodig dan er binnenkomt via je eten. Bijvoorbeeld:
- als een kind snel groeit
- als je zwanger bent
Hoe kan je bloedarmoede herkennen?
Door bloedarmoede kan je last hebben van:
- vermoeidheid
- hoofdpijn
- kortademigheid
- duizeligheid
- hartkloppingen
- koude handen en voeten
- broze nagels
- bleke huidskleur
- ontsteking van je mondhoeken (perlèche of scheurmond)
- ontsteking van je tong
Als de bloedarmoede mild is of zich langzaam ontwikkelt, kan het zijn dat je geen duidelijke klachten hebt.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts stelt je vragen over je klachten en voert een lichamelijk onderzoek uit.
Een bloedonderzoek maakt duidelijk of je een tekort hebt aan ijzer.
Je arts zal ook op zoek gaan naar een oorzaak van het tekort (zie Wat kan je arts of zorgverlener doen?).
Wat kan je zelf doen?
Ga naar de dokter
Ga naar je huisarts als je symptomen hebt van bloedarmoede.
Eet ijzerrijke voeding
Als je gezond eet, krijg je meestal voldoende ijzer binnen. Je moet dus niet altijd voedingssupplementen innemen.
Heb je een hoger risico op ijzertekort? Bijvoorbeeld door lange menstruaties of slechte opname van ijzer door een ziekte of operatie? Dan is het verstandig om extra voeding te eten die rijk is aan ijzer.
De voornaamste bronnen van ijzer zijn:
- vlees
- vis
- gevogelte
Ook deze voedingsmiddelen bevatten veel ijzer:
- groenten:
- doperwt
- komkommer
- postelein
- molsla
- radijs
- ramenas
- schorseneer
- tuinkers
- noten:
- amandelen
- cashewnoten
- hazelnoten
- pistachenoten
- zaden:
- chiazaad
- lijnzaad
- maanzaad
- pompoenzaad
- sesamzaad
- peulvruchten
- volkoren graanproducten
Ook spinazie bevat ijzer, maar je lichaam kan die vorm van ijzer minder goed opnemen.
Ben je vegetariër of veganist? Besteed dan extra aandacht aan je ijzeropname. Bespreek dit eventueel met je huisarts of een diëtist.
Enkele tips:
- Je lichaam neemt ijzer beter op in combinatie met voeding rijk aan vitamine C (bijvoorbeeld een sinaasappel). Het helpt bijvoorbeeld om een stuk fruit te eten bij je ontbijt en wat rauwkost bij je boterhammen ‘s middags.
- Je neemt ijzer minder goed op in combinatie met koffie of thee.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Oorzaak van ijzertekort opsporen
Soms is verder onderzoek nodig naar de oorzaak van het ijzertekort. Dat hangt af van je:
- leeftijd
- klachten
- voorgeschiedenis
Ben je ouder dan 50 jaar of heb je klachten die mogelijk wijzen op problemen in je maag of darmen?
- Je arts verwijst je door naar een maag-darmspecialist voor een kijkonderzoek van je maag en/of darmen (gastroscopie en/of colonoscopie):
- Via een camera kan de arts een bloeding in je maag of darmen opsporen, bijvoorbeeld als gevolg van:
- een maagzweer
- een tumor
- aambeien
- De arts kan ook zien of je een maag-darmaandoening hebt waardoor je lichaam ijzer niet goed opneemt, zoals:
- de ziekte van Crohn
- glutenintolerantie
- Via een camera kan de arts een bloeding in je maag of darmen opsporen, bijvoorbeeld als gevolg van:
Je arts kan overwegen om bloed op te sporen in je urine. Als er afwijkingen zijn, verwijst je arts je door naar een nierspecialist of uroloog.
IJzertekort aanvullen
Je arts schrijft ijzersupplementen voor. Meestal zijn dat ijzertabletten. Na twee tot drie maanden zijn de hemoglobinewaarden in je bloed meestal weer normaal.
Enkele tips bij het gebruik van ijzertabletten:
- Neem ijzer in op een nuchtere maag.
- Neem tegelijk vitamine C in. (Eet bijvoorbeeld een sinaasappel of kiwi).
- Heb je last van je maag of een opgeblazen gevoel van de ijzertabletten? Dan kan het helpen om ze in te nemen met voedsel.
- Je stoelgang kan zwart worden wanneer je ijzer inneemt. Schrik niet; dat is normaal.
- Je kan makkelijker verstopt raken. Daarom is het belangrijk om:
- voldoende water te drinken
- genoeg vezels te eten
- voldoende te bewegen
Als ijzertabletten niet helpen, als je ijzer niet goed opneemt of als je ijzerverlies ernstig is en verslechtert, kunnen ijzerinfusies nodig zijn.
Sommige mensen hebben een bloedtransfusie nodig om hun ijzer- en hemoglobinegehalte snel te herstellen.
Je arts kan ook voedingsadvies geven of doorverwijzen naar een diëtist om ijzertekort aan te pakken of te helpen voorkomen.
Oorzaak van ijzertekort aanpakken
Als een onderliggend probleem de oorzaak was van je ijzertekort, zal je arts dat behandelen.
Als de oorzaak niet opgelost kan worden en blijvend is (bijvoorbeeld door een operatie of door geneesmiddelen die je moet nemen), kan je levenslang extra ijzer innemen.
Bij lange of heftige menstruaties kan je arts voorstellen om te starten met anticonceptie of om een gynaecoloog te raadplegen.
Meer weten?
- Lees meer over bloedarmoede.
- Bekijk de website van de Maag Lever Darm Stichting voor informatie over spijsverteringsziektes.