Astma

Wat is het?

Astma is een chronische ontsteking van je onderste luchtwegen. We onderscheiden bovenste en onderste luchtwegen:

• De bovenste luchtwegen bestaan uit de neus, de keel en het strottenhoofd (boven de stembanden).
• De onderste luchtwegen bestaan uit de luchtpijp, de luchtpijptakken (bronchiën) en het longweefsel (longblaasjes).

(Lees verder onder de afbeelding)

Bij astma:

• zijn je luchtpijptakken continu ontstoken:
  • Het slijmvlies in je luchtpijptakken zwelt op en blokkeert de doorstroming van lucht.
  • Dat veroorzaakt aanvallen van kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten.

• reageren je longen overgevoelig:
  • ofwel op prikkels (niet-allergisch astma), bijv.:
    • inspanning, bijv. bij sport (inspanningsastma);
    • rook;
    • koude lucht;
    • luchtvervuiling.
  • ofwel omdat je allergisch bent (allergisch astma) voor bijv.:
    • huisstofmijt;
    • huidschilfers van dieren;
    • pollen (hooikoorts).

Dit filmpje van Longfonds.nl legt goed uit wat astma met je longen doet:

Wat is het verschil tussen astma en een chronische obstructieve longziekte?

Astma is niet hetzelfde als chronisch obstructieve longziekte (COPD), ook wel chronische bronchitis of rokerslong genoemd:

• COPD:
  • is meestal het gevolg van roken;
  • ontstaat geleidelijk.
    • De klachten nemen toe naarmate de ziekte vordert.

• Astma:
  • begint vaak al in de kindertijd;
  • gaat gepaard met wisselende aanvallen van kortademigheid.
    • De klachten kunnen afnemen na verloop van tijd.

Hoe vaak komt het voor?

• Ongeveer 6 tot 9% van de bevolking lijdt aan astma.

• Astma:
  • begint meestal op kinderleeftijd:
    • Het is de meest voorkomende chronische aandoening bij kinderen.
    • Van de kinderen met astma krijgt 80% de diagnose voor de leeftijd van 20 jaar.
    • De klachten nemen meestal af in de puberteit of verdwijnen dan volledig.
  • treft ook steeds vaker personen ouder dan 40 jaar.

• In de eerste levensjaren heeft 20 tot 30% van de kinderen minstens een keer last van een piepende ademhaling¹. Maar dat betekent nog niet dat ze astma hebben.

Hoe kan je het herkennen?

Symptomen

De drie voornaamste klachten zijn:

• kortademigheid, vooral:
  • ’s ochtends vroeg;
  • na het sporten (vooral bij koud weer);
  • bij een verkoudheid;
  • na contact met:
    • irriterende stoffen;
    • stoffen waarvoor je allergisch bent.

• een piepende ademhaling;
  • vaak gelijktijdig met de kortademigheid;

• hoesten, vaak ’s nachts:
  • ofwel een droge prikkelhoest;
  • ofwel een slijmhoest.

Hoe komen de klachten tot uiting?

De klachten van astma:

• treden vaak op in aanvallen van korte of lange duur;
  • Aanvallen van lange duur:
    • gaan gepaard met algemene vermoeidheid en een minder goede conditie;
    • geven een gevoel van benauwdheid en druk op de borst.

• gaan vaak samen met een aangeboren aanleg voor allergieën;
  • allergische neusslijmvliesontsteking (allergische rinitis): hooikoorts of andere;
  • eczeem.

• kunnen sterk variëren.
  • van persoon tot persoon;
  • bij een persoon zelfs van maand tot maand.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Bevraging en lichamelijk onderzoek

• Je arts stelt je eerst vragen over je klachten:
  • Welke symptomen heb je?
    • Heb je last van kortademigheid, piepende ademhaling of hoesten?
    • Heb je klachten die wijzen op een allergische neusslijmvliesontsteking (bijv. hooikoorts)?
  • Heb je een idee wat de symptomen uitlokt?
  • Heb je er soms vaker last van? Zo ja, wanneer dan precies?
  • Heb je familieleden met gelijkaardige klachten of met een allergie?

• Daarna beluistert de arts je longen met een stethoscoop.

• Als hij denkt dat je aan astma lijdt, dan voert hij zelf een longfunctietest uit (zie verder) of verwijst hij je daarvoor door.

Longfunctietest

Met een longfunctietest kan de arts nagaan hoe goed je longen werken. Op basis van het resultaat van de test weet hij of je astma hebt.

De test verloopt als volgt:

• De arts vraagt je om zo snel en zo hard mogelijk in een toestelletje (spirometer) te blazen.
  • Voor kleine kinderen is dat moeilijk, maar vanaf 6 jaar lukt het doorgaans wel.

• Hij vergelijkt je resultaten met wat hij bij een gezond iemand zou verwachten.

• Wijken de resultaten af, dan vraagt hij je om:
  • een middel in te ademen dat je luchtwegen verwijdt;
  • opnieuw in de spirometer te blazen.

• Zijn de resultaten daarna:
  • een stuk beter of zelfs normaal, dan wijst dat in de richting van astma.
  • niet of slechts gedeeltelijk beter, dan wijst dat eerder op COPD.

Meestal is een longfunctietest nodig om de diagnose van astma te stellen. Gebeurt dat niet, dan riskeer je dat je de diagnose onterecht krijgt.

Andere onderzoeken

Je arts kan ook andere onderzoeken aanvragen:

• een bloedonderzoek of huidpriktests, om na te gaan of je allergisch bent voor bijv. pollen of dieren (allergisch astma);
• een inspanningstest, om na te gaan of de test klachten uitlokt (inspanningsastma);
• een longfoto.

Waaruit bestaat de behandeling van astma?

Astma is een chronische aandoening. Er helemaal van genezen kan je dus niet. Maar met de juiste medicatie:

• hou je je klachten meestal onder controle;
• verminder je de kans op ernstige aanvallen;
• verbeter je je kwaliteit van leven.

We maken een onderscheid tussen een aanvalsbehandeling en een onderhoudsbehandeling:

• Met een aanvalsbehandeling krijg je een astma-aanval snel onder controle.
• Met een onderhoudsbehandeling verminder je het aantal astma-aanvallen op lange termijn.

Aanvalsbehandeling

Heb je meer goede dagen zonder klachten dan slechte dagen met aanvallen? Dan kan een aanvalsbehandeling volstaan. Je pakt je klachten dan aan wanneer ze zich voordoen.

In dat geval is een kortwerkende luchtwegverwijder (bijv. salbutamol, Ventolin®) doeltreffend:

• Je inhaleert het geneesmiddel als je plots adem te kort komt.
• Het doet de spiertjes rond je luchtpijptakken ontspannen.
• Je ademhaling wordt binnen 10 tot 30 minuten weer normaal.
• Het effect houdt een drietal uur aan.
• Gebruik ze:
  • preventief bij inspanningsastma, bijv. voor je begint te sporten;
  • maximaal 2 keer per week om een aanval te behandelen.
    • Heb je ze vaker nodig, dan is het misschien nodig om over te schakelen op een onderhoudsbehandeling.

Onderhoudsbehandeling

Inhalatiecorticosteroïden

Inhalatiecorticosteroïden (bv: budesonide, Pulmicort®, Flixotide®) zijn de hoeksteen van de onderhoudsbehandeling. Dat zijn geneesmiddelen die:

• je moet inademen (inhaleren of puffen) met een inhalator of puffer;

• de ontsteking in je luchtwegen remmen (ontstekingsremmers);
  • Ze verminderen de zwelling van het slijmvlies in je luchtpijptakken.
  • Ze zorgen ervoor dat de spiertjes rond je luchtpijptakken minder samentrekken.

• het aantal aanvallen doen afnemen.
  • Meestal verdwijnen ze niet volledig.
  • Een aanval kan je dan met een kortwerkende luchtwegverwijder onderdrukken (zie boven).

Langwerkende luchtwegverwijder

Als de inhalatiecorticosteroïden onvoldoende effect hebben op het aantal astma-aanvallen, voegt de arts een langwerkende luchtwegverwijder (bijv. formoterol of salmeterol) toe.

Er bestaan speciale 2-in-1-inhalatoren met zowel een corticosteroïd als een langwerkende luchtwegverwijder (bijv. Inuvair®, Seretide®, Symbicort®).

Controle

Na een drietal maanden gaat je arts na of je astma onder controle blijft met de voorgeschreven behandeling. Is dat zo, dan kan hij overwegen om:

• de dosis corticosteroïden te verlagen en/of;
• de eventuele langwerkende luchtwegverwijder weg te laten.

Op die manier voorkomt hij dat je langdurig onnodig hoge dosissen of overbodige medicatie gebruikt.

Wat kan je zelf doen?

Denk je dat je astma hebt? Neem dan contact op met je huisarts.

Astma op het werk?

Denk je dat je op het werk in contact komt met zaken die astmaklachten kunnen veroorzaken? Neem dan contact op met je arbeidsarts:

• Die gaat samen met jou na of je klachten te maken kunnen hebben met je werk.
• Zo nodig zoekt je arbeidsarts samen met jou en je werkgever naar oplossingen.
• Word je op je werk mogelijk blootgesteld aan factoren die astma kunnen veroorzaken of verergeren? Dan word je sowieso verder opgevolgd.

Astma die ontstaat door blootstelling op het werk, is erkend als beroepsziekte. Meer informatie, waaronder de criteria voor een schadevergoeding, vind je op deze website.

Adviezen

Heb je astma? Volgt dan een aantal adviezen:

Probeer:

• te begrijpen wat astma is en wat het met je longen doet;

• uitlokkende factoren te vermijden, zoals:
  • stof (huisstofmijt);
  • pollen;
  • irriterende stoffen (uitlaatgassen, tabaksrook);
  • grote temperatuurwisselingen.

• zo nodig je levensstijl aan te passen;
  • Probeer te stoppen met roken:
    • Ook passief roken is schadelijk.
    • Je kan je laten begeleiden door je huisarts of een tabakoloog.
  • Zorg voor voldoende beweging:
    • Lukt dat moeilijk? Bespreek het met je arts.
  • Probeer overgewicht te vermijden.
    • Je kan je laten begeleiden door een diëtist.

• je behandeling trouw en correct toe te passen;
  • Gebruik je medicatie zoals voorgeschreven.
  • Inhaleer op de juiste manier (correcte inhalatietechniek):
    • Je arts of apotheker kan je daarbij helpen.
    • Bekijk ook de filmpjes op https://www.belgianrespiratorysociety.be/nl/mypuff.
  • Spoel na het puffen je mond goed met water (slik het niet in) om schimmelinfecties te voorkomen.

• je astma goed op te volgen.
  • Ga na of je astma onder controle is met de ‘astmacontroletest’.
    • Die kan je hier downloaden.
  • Ben je verkouden?
    • Dan kan het nodig zijn om bepaalde onderhoudsmedicatie (puffers) aan te passen. Bespreek dit met je arts.

Let op met:

• aspirine en andere ontstekingsremmers (bijv. ibuprofen);
  • Sommige mensen met astma zijn hier allergisch voor.

• bètablokkers, medicatie tegen hartkloppingen en/of verhoogde bloeddruk.
  • Ze verergeren vaak de klachten van astma.
  • Verwittig je arts als je deze geneesmiddelen neemt.

Laat je vaccineren tegen griep.

Meer weten?

• Brochure Riziv astma bij volwassenen
• http://www.astma-en-allergiekoepel.be
• https://www.thuisarts.nl/astma
• Meer uitleg over het correcte gebruik van inhalators op de website van de Belgische Vereniging voor Pneumologie: https://www.belgianrespiratorysociety.be/nl/mypuff

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
  • Astma bij volwassenen: diagnose en monitoring in de eerste lijn
  • ¹ Diagnose en behandeling van astma bij kinderen
• https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/astma-bij-volwassenen
• https://www.longfonds.nl/astma/alles-over-astma/wat-is-astma