Reumatoïde artritis (reuma) is een auto-immuunziekte die ontstekingen van de gewrichten veroorzaakt. Het is de tweede meest voorkomende vorm van artritis. De belangrijkste symptomen zijn pijnlijke, gezwollen gewrichten, maar vermoeidheid (extreme mentale of fysieke moeheid) is ook een frequent probleem. Er bestaat op dit moment geen genezende behandeling voor reuma en ook geen duidelijke richtlijn over hoe deze aandoening best behandeld wordt. Niet-medicamenteuze behandelingen, zoals fysieke activiteit of praatsessies, helpen vermoeidheid bestrijden bij andere chronische aandoeningen. Een nieuw literatuuroverzicht, uitgevoerd door wetenschappers binnen de Cochrane Musculoskeletale groep, onderzocht of dit ook werkt voor volwassenen met reuma.
Er werden 24 studies met in totaal bijna 3.000 deelnemers gevonden, die een hele reeks therapieën onderzochten. 6 studies keken naar fysieke activiteit (krachttraining, yoga, zwembadgymnastiek), 13 onderzochten psychosociale interventies en 5 bestudeerden de effecten van een kruidenmedicijn, het mediterrane dieet, omega-3-vetzuurvoedingssupplementen, reflexologie en het gebruik van een ‘health tracker’, zoals een stappenteller. De belangrijkste uitkomsten die men onderzocht in dit literatuuroverzicht waren zelfgerapporteerde vermoeidheid, gemeten via gevalideerde meetschalen, en ongewenste effecten gerelateerd aan de behandelingen.
Wat werd er gevonden?
- Fysieke activiteit heeft een klein, positief effect.
- Psychosociale interventies hebben een klein, positief effect.
- Er werden geen nevenwerkingen gevonden, en slechts 3 studies rapporteerden ongewenste effecten. Deze waren niet ernstig en er leek geen verschil tussen interventie- en controlegroepen.
- Voor de andere interventies was er ofwel geen verschil tussen interventie- en controlegroepen, ofwel werden de bevindingen niet gerapporteerd.
Hoe goed was het gevonden bewijs?
De kwaliteit van het gevonden bewijs varieerde van laag tot gemiddeld, met een gemiddelde bewijskwaliteit over fysieke activiteit en een lage bewijskwaliteit over psychosociale interventies. Bevindingen van verschillende studies werden gecombineerd waar mogelijk. Gebrekkige rapportering in het merendeel van de studies maakte het de onderzoekers moeilijk om in te schatten of er aan bepaalde kwaliteitscriteria voldaan werd. Verder was het ook onduidelijk of het gebrek aan ongewenste effecten in 21 studies een gevolg was van slechte rapportering of dat er daadwerkelijk geen ongewenste effecten waren. Er werd slechts in 1 studie statistisch nagegaan of er voldoende deelnemers waren om een verschil te kunnen detecteren. De onderzoekers beweren echter dat andere studies ook meer dan waarschijnlijk groot genoeg waren om betrouwbare conclusies te trekken. Verder werd een hele reeks maatschalen gebruikt om vermoeidheid te meten, waardoor de onderzoekers aanbevelen om in toekomstig onderzoek meer gestandaardiseerd te werk te gaan.
Onderzoekers: hier zit een groot gat in onze kennis!
Zoals elk goed uitgevoerd literatuuroverzicht, heeft dit onderzoek een grote waarde. Het brengt namelijk al het beschikbare bewijsmateriaal samen en toont wat er geweten is en wat niet. In dit onderzoek komt een groot gat in onze kennis aan het licht. Het belangrijkste doel van de meeste studies over interventies bij reuma is niet vermoeidheid tegengaan. Dit is een belangrijke lacune. Een gevolg is dat door het onrechtstreeks afleiden van het effect van interventies op vermoeidheid dit effect mogelijk onderschat werd. Vermoeidheid was misschien niet zo’n groot probleem voor een heel deel van de mensen die deelnamen aan de studies. We hebben studies nodig die het bestrijden van vermoeidheid als doel hebben en die interventies testen bij personen met reuma voor wie vermoeidheid echt een probleem is.
Dit betekent voorlopig niet veel voor mensen die met reuma moeten leven. Zij zullen uitproberen wat voor hen werkt, maar financierders en beleidsmakers hebben hard bewijsmateriaal nodig. Laten we hopen dat ze daar ook werk van maken.
Link: Cramp F, Hewlett S, Almeida C, Kirwan JR, Choy EHS, Chalder T, Pollock J, Christensen R. Non-pharmacological interventions for fatigue in rheumatoid arthritis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 8. Art. No.: CD008322. DOI: 10.1002/14651858.CD008322.pub2.
Originele tekst: Sarah Chapman, Cochrane UK. Deze blog verscheen oorspronkelijk op Evidently Cochrane, op 13 september 2013.
Vertaling: Bert Avau, Cochrane Belgium
