“Ik was een onhandig kind en stond vaak vol met blutsen en builen. Hierdoor kreeg ik meer dan eens het goedbedoelde advies ‘wrijf er eens over’. Ik vond dit niet bepaald een nuttig advies. Ik wilde dat de pijn weg was, en wel nu meteen.”
Het is misschien wat kort door de bocht, maar als je mensen met pijn – of het nu pijn na een val of operatie is, hoofdpijn of chronische pijn zoals artritis – vraagt wat ze willen, is het in feite hetzelfde als ik zoveel jaar geleden: pijn weg, nu.
Het idee dat wrijven over een pijnlijk lichaamsdeel helpt tegen pijn, is aannemelijk. We wrijven bijna instinctief over de huid boven een pijnlijke plek. Aanraken met een bepaalde frequentie kan men als aangenaam ervaren. Hoewel onderzoek aantoont dat wrijven kan helpen, is het nog een grote stap om te zeggen dat wrijven op zich nuttig is bij matige tot intense pijn.
Maar hoe zit het met het wrijven van een crème of gel op een pijnlijke plek? Er bestaat een hele reeks van deze producten. Sommige proberen de pijnlijke plek af te koelen, andere produceren een gevoel van warmte. Sommige bevatten medicatie, zoals ontstekingsremmers (NSAID’s), of capsaïcine, een bestanddeel uit pikante pepers. Sommige dienen om acute pijn te verlichten, andere zijn bedoeld voor chronische pijn. Er zijn producten die je zonder voorschrift bij de apotheker kan verkrijgen, voor andere heb je een voorschrift nodig. Elke grote apotheek heeft een enorm gamma ter beschikking. Maar hoe kies je? En zijn deze producten beter dan gewoon wrijven?
Een nieuw overzicht van 13 Cochrane literatuurstudies bundelt het bewijs uit 206 studies met ongeveer 30.700 deelnemers over de voor- en nadelen van een reeks lokale (op de huid aangebrachte) pijnstillers voor een reeks aandoeningen.
De belangrijkste uitkomst was of matige tot intense pijn na behandeling verminderde tot ‘niet erger dan milde pijn’. Het inwrijven van een testmedicijn werd vergeleken met een placebomedicijn zonder actief bestanddeel. Door beide producten op dezelfde manier in te wrijven, werd het effect van wrijven op zich geneutraliseerd.
Er is goed en slecht nieuws
Eerst het goede nieuws: bij acute pijn, zoals verstuikingen of verrekkingen, zorgden twee gels met ontstekingsremmers (diclofenac en ketoprofen) voor pijnverlichting bij 70 tot 80% van de deelnemers. Dit was 40 tot 60% meer dan bij de behandeling met een placebogel. Een goed resultaat, gezien de pijn verminderde van matig of intens naar mild binnen de week. Het feit dat deze producten in een gel verwerkt zaten is belangrijk. Dezelfde medicijnen waren immers minder effectief in crème- of verbandvorm (hier is waarschijnlijk een goede reden voor). Tot zover het bewijs voor pijnstillers bij acute pijn, met of zonder voorschrift.
Voor chronische pijn is het nieuws minder goed. Bij spier-, bot- en gewrichtsaandoeningen, zoals artrose, zorgden ketoprofen- en diclofenac-gels voor een goede pijnverlichting (vermindering van matig of intense pijn tot ‘niet erger dan milde’ pijn) in slechts 15 tot 20% meer gevallen dan een placebogel. Interessant is dat de positieve responsen op placebogels vrij hoog waren. Wanneer we deze mee in beschouwing nemen, zien we dat 40 tot 60% van de testpersonen goed reageren op gels met ontstekingsremmers.
Er bestaat ook een product met pikante-peperextract (8% capsaïcine, een hoge concentratie) dat bruikbaar is bij ongeveer 10% van de mensen met zenuwpijn. Deze behandeling is echter voorbehouden voor specialisten, en wordt meestal gebruikt in het ziekenhuis.
Voor vele andere in te wrijven pijnstillers (kruidenmedicijnen, salicylaten, menthol en bepaalde ontstekingsremmers) bestaat er geen of onbetrouwbaar bewijs. Je hebt geen garantie dat de pijnstiller werkt of gewoon geldverspilling is. Als je zelf een remedie hebt waarvan je denkt dat ze werkt, blijf die dan gebruiken.
In te wrijven pijnstillers zijn ontwikkeld om plaatselijk te werken. Er kunnen plaatselijke reacties optreden (zoals jeuk of roodheid), maar het goede nieuws is dat effecten in de rest van het lichaam (zoals misselijkheid of maagpijn) en ernstige nevenwerkingen (zoals bloedingen) zeldzaam zijn, omdat de hoeveelheid medicijn die in het bloed terechtkomt veel lager is dan wanneer het via een pil ingenomen wordt.
Referenties
Moore RA, Straube S, Aldington D. Pain measures and cut-offs – ‘no worse than mild pain’ as a simple, universal outcome. Anaesthesia 2013;68(4):400-12. doi: 10.1111/anae.12148. Available from: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/anae.12148/epdf
Derry S, Wiffen PJ, Kalso EA, Bell RF, Aldington D, Phillips T, Gaskell H, Moore RA. Topical analgesics for acute and chronic pain in adults – an overview of Cochrane Reviews. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 5. Art. No.: CD008609. DOI: 10.1002/14651858.CD008609.pub2. Available from: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD008609.pub2/full
Geschreven door Andrew Moore, Ere-onderzoeker, Unversiteit Oxford
Deze blog verscheen oorspronkelijk op Evidently Cochrane op 26 mei 2017
Vertaling: Bert Avau, Cochrane België
