Röntgenfoto’s bij de tandarts gebruiken een lage stralingsdosis

Waar komt dit nieuws vandaan?

Straling roept vaak bezorgdheid op, zeker omdat bekend is dat langdurige blootstelling in grote hoeveelheden schadelijk kan zijn. Röntgenfoto’s en andere scans helpen artsen en tandartsen om aandoeningen op te sporen. Maar er gaat steeds meer aandacht naar het vermijden van onnodige stralingsblootstelling.

Dat doet vragen rijzen, zeker bij herhaalde medische scans. Hoe vaak zijn tandheelkundige röntgenfoto’s nodig? En zijn de voordelen groter dan de mogelijke risico’s?

Bron

Lezersvraag

Wat weten we momenteel?

Om de risico’s goed te begrijpen, is het belangrijk om enkele feiten over straling en de gebruikte dosissen te kennen. Daarom bekijken we:

• hoe vaak röntgenfoto’s in België worden aanbevolen;
• wat het risico is van de gebruikte straling;
• hoe dat zich verhoudt tot andere vormen van medische beeldvorming.

Soorten straling

Ioniserende straling

Röntgenfoto’s maken gebruik van ioniserende straling, een soort straling met genoeg energie om kleine veranderingen in cellen te veroorzaken (1). Op lange termijn kan dat in uitzonderlijke gevallen leiden tot kanker.

Dat kan verontrustend klinken, maar het risico is extreem klein bij de lage stralingsdosissen die tandartsen gebruiken. We kunnen deze straling vergelijken met de natuurlijke achtergrondstraling. Dat is de straling die we dagelijks van de aarde en de ruimte ontvangen:

• Een röntgenfoto van de tanden komt overeen met amper één dag aan straling die je van de natuur ontvangt (een stralingsdosis van 0,005 millisieverts, mSv).
• Andere soorten röntgenfoto’s, zoals bijvoorbeeld van de borsten, komen dan weer overeen met 6 weken tot 3 maanden natuurlijke straling.
• Een CT-scan van de buik geeft tot 7 mSv straling, wat gelijkstaat aan drie jaar natuurlijke blootstelling.

Soorten en sterktes ioniserende straling (1)

Via deze link vind je een uitgebreidere tabel, met meer voorbeelden van verschillende bronnen van ioniserende straling en de hoeveelheid straling die ze vrijstellen (1).

Niet-ioniserende straling

Een andere vorm van straling is niet-ioniserende straling. Daarbij heb je niet de risico’s van ioniserende straling, omdat de straling te weinig energie heeft om cellen te veranderen. Toestellen met niet-ioniserende straling zijn bijvoorbeeld:

• gsm’s
• andere dagelijkse elektronica,
• MRI-toestellen en echografieën.

Tandheelkundige praktijken in België

Parodontoloog Maarten Glibert (UZ Gent) geeft les over medische beeldvorming aan studenten tandheelkunde. Hij legt ons uit dat röntgenfoto’s in de praktijk in België gemiddeld jaarlijks genomen worden voor mensen die last hebben van cariës (gaatjes in de tanden) en om de 2 jaar voor mensen zonder cariës.

• Daarbij worden mensen aan slechts een minieme hoeveelheid ioniserende straling blootgesteld.
• Bovendien zijn in ons land alle tandartsen en mondhygiënisten opgeleid om correct met deze toestellen om te gaan en de hoeveelheid straling te beperken.

Herhaaldelijke blootstelling aan medische scans

Onderzoek toont aan dat de kans op stralingsgerelateerde aandoeningen, zoals kanker, vooral toeneemt bij herhaalde blootstelling aan hogere dosissen, bijvoorbeeld bij veelvuldige CT-scans (2, 3, 4). Bij lagere dosissen is de relatie minder duidelijk en lijken de risico’s kleiner te zijn (5).

Over het algemeen kan je stellen dat het risico op kanker toeneemt naarmate de stralingsdosis en de frequentie van blootstelling toenemen. Bepaalde groepen zijn extra gevoelig voor straling, zoals bijvoorbeeld jonge kinderen en zwangere vrouwen.

Wanneer je arts of specialist medische beeldvorming nodig vindt, worden voorzorgsmaatregelen genomen om de stralingsblootstelling zoveel mogelijk te beperken. Heb je herhaalde scans nodig? Dan is het verstandig om de risico’s en voorzorgsmaatregelen met je arts te bespreken, zodat je niet onnodig aan straling wordt blootgesteld.

Conclusie

Röntgenfoto’s, zoals een overzichtsfoto bij de tandarts, gebruiken een zeer lage dosis straling. Het risico op kanker door blootstelling aan dergelijke straling is extreem klein, vooral in vergelijking met bijvoorbeeld medische scans zoals CT-scans. Dat soort foto’s zijn soms noodzakelijk om een diagnose te stellen. Toch is het goed om ze te beperken, het zijn geen vakantiekiekjes. Bekijk met je arts, specialist of tandarts altijd of de voordelen van een onderzoek met medische beeldvorming opwegen tegen de nadelen.

Referenties

• (1) Zuinigmetstraling.be. Medische beelden zijn geen vakantiekiekjes.
• (2) Hall EJ, Brenner DJ. Cancer risks from diagnostic radiology. The British Journal of Radiology 2008;81(965):362-378
• (3) Cao CF, Ma KL, Shan H et al. CT Scans and Cancer Risks: A Systematic Review and Dose-response Meta-analysis. BMC Cancer 2022;22, 1238.
• (4) Fabritius G, Brix G, Nekolla E et al. Cumulative radiation exposure from imaging procedures and associated lifetime cancer risk for patients with lymphoma. Nature Sci Rep. 2016; 6, 35181.
• (5) Lin EG, Radiation risk from medical imaging. Mayo Clin Proc. 2010;85(12):1142-1146.