Nieuw onderzoek over echinacea bewijst niets

Waar komt dit nieuws vandaan?

Van 18 tot 24 november vond de internationale ‘world antibiotics awareness week’ plaats. Dat is een week waarin aandacht geschonken wordt aan het probleem van de toenemende antibioticaresistentie: meer en meer bacteriën reageren niet meer goed op antibiotica (ze worden weerstandig of resistent). Daarom is het belangrijk om zeer zuinig om te springen met antibiotica.

Midden in die week stuurde A. Vogel, producent van kruiden- en plantenproducten, een persbericht uit over ‘de grootste meta-analyse in de fytotherapie’ ooit.

• Die grootschalige overzichtsstudie zou aantonen dat producten op basis van de plant echinacea (rode zonnehoed) 32% van de luchtweginfecties en 56% van de complicaties ervan voorkomt.
• Verder zou dit voedingssupplement van A. Vogel de behoefte aan antibiotica verminderen en antibioticabehandelingen verkorten met 71% (1).

Over dit gecommercialiseerde plantenextract werden al heel wat studies gepubliceerd, meestal gesponsord. Die zouden enige preventieve werking aantonen, maar nooit overtuigend.

Het weinige onafhankelijke overzichtsonderzoek over echinacea vindt geen noemenswaardig effect op het voorkomen of de duur van een verkoudheid (2), noch op het voorkomen of de duur van andere luchtweginfecties (3). Daartegenover legt het nieuwe overzichtsonderzoek plots spectaculaire resultaten voor.

Bron

(1) Gancitano G, Mucci N, Stange R et al. Echinacea Reduces Antibiotics by Preventing Respiratory Infections: A Meta-Analysis (ERA-PRIMA). Antibiotics (Basel) 2024; 16;13(4):364.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

We legden de nieuwe studie onder de loep en stelden belangrijke mankementen vast.

Protocol van de overzichtsstudie

Een goede overzichtsstudie wordt steeds voorafgegaan door een protocol. Dat is een handleiding die nauwkeurig uitlegt hoe de studie zal worden uitgevoerd en die raadpleegbaar moet zijn. Voor deze studie (1) is het protocol opvallend slordig opgesteld:

• Er is enkel een voorlopige versie van het protocol raadpleegbaar.
• De auteur is iemand van de firma A.Vogel, die het onderzoek gesponsord heeft, maar niet verder in de overzichtsstudie voorkomt.
• Het protocol vermeldt geen referenties zoals het hoort.
• Er staan diverse inhoudelijke fouten in, enkele voorbeelden:
  • ‘virale luchtweginfecties zijn de belangrijkste reden waarom antibiotica worden voorgeschreven’ (klopt niet: antibiotica helpen alleen wanneer de oorzaak een bacterie is);
  • ‘virale luchtweginfecties worden meestal voorafgegaan door bacteriële infecties’ (klopt niet).
• Er werd niet toegelicht hoe de studies die werden samengevoegd in dit overzichtsonderzoek (meta-analyse) geselecteerd werden, wat een voorwaarde is voor dit type onderzoek.

Opgenomen studies in het overzichtsonderzoek

• 30 studies over echinacea van diverse aard werden op één hoop gegooid:
  • met en zonder placebo;
  • met verschillende methodologieën, diverse lengtes, verschillende types patiënten;
  • met echinacea alleen of met combinatiepreparaten;
  • met echinacea gebruikt als preventief middel (om luchtweginfecties te voorkomen) of als behandeling.
    
• Een bekend gecontroleerd onderzoek van goede kwaliteit over echinacea (5), dat geen werking kon aantonen (de proefpersonen werden besmet met een virus en kregen al dan niet echinacea), werd niet opgenomen in dit overzichtsonderzoek.

Resultaten van de overzichtsstudie

• De cijfers zoals voorgesteld in het persbericht, over het voorkomen van luchtweginfecties en de complicaties ervan, zijn niet af te leiden uit de publicatie.
  • Of er complicaties optreden na een luchtweginfectie, is afhankelijk van de patiëntengroep. Een 80-plusser met griep loopt bijvoorbeeld een groter risico op een longontsteking dan een gezonde jongvolwassene.
  • Hier worden diverse groepen samengevoegd, wat geen steek houdt.
• Dat een antibioticakuur met 71% zou worden verkort dankzij echinacea, wordt afgeleid uit slechts 4 studies van de 30 die werden opgenomen in dit overzicht. Die 4 zijn echter zo verschillend dat er geen gezamenlijke conclusie mogelijk is.

Naast deze mankementen, werden nog diverse problemen vastgesteld in de publicatie, waar we hier niet verder op ingaan.

Conclusie

Een nieuwe door A.Vogel gesponsorde overzichtsstudie met echinacea als preventie en behandeling van luchtweginfecties, toont de werking van dit plantenextract niet aan, in tegenstelling tot de straffe beweringen in het persbericht. Het onderzoek rammelt langs alle kanten en stapelt de methodologische fouten op. Bestaand correct uitgevoerd onderzoek kon tot nu toe geen werking van echinacea aantonen, maar die studies werden niet opgenomen in dit nieuwe overzichtsartikel. De werking van echinacea op luchtweginfecties blijft moeilijk aantoonbaar. Het persbericht van de firma doet de waarheid geweld aan.

Referenties

Bijzondere dank aan Hans De Loof, professor farmacologie van het Departement Farmaceutische Wetenschappen, Universiteit Antwerpen, die de studie voor ons onder de loep nam.

• (2) Karsch-Völk M, Barrett B, Kiefer D, Bauer R, Ardjomand-Woelkart K, Linde K. Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2014;(2):CD000530.
• (3) David S, Cunningham R. Echinacea for the prevention and treatment of upper respiratory tract infections: A systematic review and meta-analysis. Complement Ther Med. 2019;44:18-26.
• (4) Turner R, Bauer R, Woelkart K et al. An evaluation of Echinacea angustifolia in experimental rhinovirus infections. N Engl J Med. 2005;353(4):341-348.