Wat weten we over probiotica?

Inleiding

Probiotica zijn voedingsmiddelen of voedingssupplementen met levende bacteriën in. De bedoeling van deze probiotica is om de ‘darmflora’ te herstellen met gezonde bacteriën. Zo kunnen minder gezonde bacteriën niet overleven. Met darmflora bedoelen we de bacteriën die leven in de dikke darm.

Volgens de reclame zouden deze probiotica:

• de beschermingssystemen van ons lichaam versterken;
• dementie bestrijden;
• zorgen voor een goede darmwerking.

We doken in de wetenschappelijke literatuur om uit te zoeken wat probiotica kunnen betekenen voor je gezondheid.

Waarover gaat het?

De bacteriën in je darm, de darmflora, zijn belangrijk bij het verwerken van plantaardige vezels die je niet kan verteren. Welke bacteriën en hoeveel ervan in deze darmflora zitten, verschilt van mens tot mens. Het hangt ook af van wat je eet. Er zitten tot 100 biljoen bacteriën in je dikke darm, tien keer meer dan je cellen hebt in je lichaam. Samen wegen deze bacteriën één tot anderhalve kilogram. In je stoelgang zit trouwens voor een groot deel dode bacteriën.

Via onderzoek van de stoelgang weten onderzoekers wélke bacteriën in de dikke darm zitten. Het zijn er 100 tot 600 verschillende. Het feit dat er zo veel bacteriën aanwezig kunnen zijn, maakt het natuurlijk moeilijker om wetenschappelijk onderzoek te doen naar de gevolgen op je gezondheid van probiotica.

Onze darmen staan via de voeding in contact met bacteriën die voedingsmiddelen zitten. Er is een constante strijd tussen goede en slechte bacteriën. Probiotica kunnen ervoor zorgen dat de strijd goed verloopt. De darmflora zorgt ook voor de vorming van vitamine K. Dat is een vitamine die belangrijk is voor de bloedstolling.

Bronnen van probiotica

Bacteriën worden al heel lang gebruikt om voedingsmiddelen te verwerken:

• Yoghurt wordt gemaakt door melkzuurbacteriën te laten inwerken op melk.
• Tempeh is een vleesvervanger van gefermenteerde sojabonen.
• Zuurkool wordt maken ze van gefermenteerde witte kool.
  

In al deze voedingsmiddelen kunnen gezonde bacteriën zitten. Maar vaak zijn er niet genoeg om via de zure maag in de dikke darm te raken.

• Bij de apotheker kan je poedervormige supplementen kopen. Daar zitten heel veel gezonde bacteriën in. 
• In supermarkten kan je gefermenteerde drankjes vinden, zoals Actimel© en Yakult©, die verrijkt zijn met gezonde bacteriën.

Probiotica behoefte

Strikt genomen heeft je lichaam geen extra probiotica nodig. Een gezonde voeding zorgt voor een gezonde darmflora. Wetenschappelijk onderzoek naar de gezondheidsvoordelen van probiotica is volop bezig. Een extra aanvoer van gezonde bacteriën zou nuttig kunnen zijn in een aantal situaties.

Wat zeggen de systematische literatuurstudies?

We beperkten de zoektocht tot systematische literatuurstudies van de hoogte kwaliteit, namelijk Cochrane Reviews. We vonden in totaal 38 Cochrane Reviews die de gezondheidsvoordelen van probiotica onderzochten in interventiestudies:

• Er was een geen overtuigend bewijs voor voedingsmiddelen en voedingssupplementen met probiotica op gezondheidsklachten.

• Positieve effecten, die verder moeten onderzocht worden, waren:
  • herstel hersenziekte door leverziekte;
  • vaginale schimmelinfectie;
  • minder huilbuien bij darmkrampen;
  • chronische diarree bij kinderen;
  • diarree door Clostridium difficile;
  • diarree bij kinderen die antibiotica nemen;
  • diarree bij kankerbehandeling;
  • buikpijn bij kinderen;
  • oorontsteking;
  • acute luchtwegeninfectie;
  • ventilator ondersteunde longontsteking.

• Er werden geen positieve effecten vastgesteld bij:
  • het voorkomen van darmkrampen;
  • acute diarree;
  • de ziekte van Crohn;
  • colitis ulcerosa;
  • een vaginale ontsteking;
  • zwangerschapsdiabetes;
  • de gezondheid van premature baby’s;
  • een vroegtijdig bevalling;
  • taaislijmvliesziekte;
  • eczeem;
  • voedselallergie;
  • een ontsteking van de urinewegen;
  • een pancreasontsteking;
  • leverontstekingen.

Bron

• 1. Sanders ME, Akkermans LM, Haller D, et al. Safety assessment of probiotics for human use. Gut Microbes. 2010;1(3):164-185. doi:10.4161/gmic.1.3.12127
• 2. Zawistowska-Rojek A, Tyski S. Are Probiotic Really Safe for Humans? Pol J Microbiol. 2018;67(3):251-258.
• 3. Besselink MG, van Santvoort HC, Buskens E, et al. Probiotic prophylaxis in predicted severe acute pancreatitis: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial. Lancet. 2008 Feb 23;371(9613):651-659.

In de praktijk

Hoewel mensen massaal voedingsmiddelen en voedingssupplementen met probiotica nemen, ook in hoge dosissen, zijn er toch maar weinig studies uitgevoerd over het risico ervan. Verschillende onderzoekers waarschuwen voor het gebrek aan studies die de veiligheid van een regelmatige inname van probiotica op lange termijn onderoeken, en studies die het gebruik bij mensen met een lagere lichaamsverdediging en/of bij zwaar zieke personen onderzoeken (1, 2).

In het befaamde tijdschrift The Lancet publiceerden Nederlandse onderzoekers een interventiestudie over het gebruik van probiotica bij pancreasontstekingen (3). Een groep van 152 personen kreeg een probioticum en 144 personen kregen een nepmiddel (placebo). Bij 46 (30%) deelnemers in de interventiegroep (die probiotica namen) traden ernstige infecties op, tegen 41 (28%) in de controlegroep (die een placebo kregen). Erger was dat 24 (16%) personen in de interventiegroep overleden, tegen 9 (6%) in de controlegroep.

Een bijkomend probleem is de hoge prijs van voedingsmiddelen met probiotica, namelijk 5 euro per liter tegen 1 euro voor yoghurt.

Conclusie

Systematische literatuurstudies van hoge kwaliteit ondersteunen een beperkt gebruik van probiotica in zeer specifieke omstandigheden. Dit is gewoonlijk bij bepaalde types diarree en bij ontstekingen. Deze systematische literatuurstudies ondersteunen het huidige massale gebruik van probiotica niet, of het nu gaat om voedingsmiddelen of voedingssupplementen. Vraag steeds raad aan een arts voor je probiotica neemt.

Referenties

• Rolfe VE, Fortun PJ, Hawkey CJ, Bath‐Hextall FJ. Probiotics for maintenance of remission in Crohn's disease. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 4. Art. No.: CD004826.
• Othman M, Alfirevic Z, Neilson JP. Probiotics for preventing preterm labour. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 1. Art. No.: CD005941.
• Lirussi F, Mastropasqua E, Orando S, Orlando R. Probiotics for non‐alcoholic fatty liver disease and/or steatohepatitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 1. Art. No.: CD005165.
• Osborn DA, Sinn JKH. Probiotics in infants for prevention of allergic disease and food hypersensitivity. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 4. Art. No.: CD006475.
• Pillai A, Nelson RL. Probiotics for treatment of Clostridium difficile‐associated colitis in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 1. Art. No.: CD004611.
• Senok AC, Verstraelen H, Temmerman M, Botta GA. Probiotics for the treatment of bacterial vaginosis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 4. Art. No.: CD006289.
• Oduyebo OO, Anorlu RI, Ogunsola FT. The effects of antimicrobial therapy on bacterial vaginosis in non‐pregnant women. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 3. Art. No.: CD006055.
• Doherty G, Bennett G, Patil S, Cheifetz A, Moss AC. Interventions for prevention of post‐operative recurrence of Crohn's disease. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 4. Art. No.: CD006873.
• Gurusamy KS, Naik P, Davidson BR. Methods of decreasing infection to improve outcomes after liver resections. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 11. Art. No.: CD006933.
• Ray A, Ray S, George AT, Swaminathan N. Interventions for prevention and treatment of vulvovaginal candidiasis in women with HIV infection. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 8. Art. No.: CD008739.
• Bernaola Aponte G, Bada Mancilla CA, Carreazo NY, Rojas Galarza RA. Probiotics for treating persistent diarrhoea in children. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 8. Art. No.: CD007401.
• Bo L, Li J, Tao T, Bai Y, Ye X, Hotchkiss RS, Kollef MH, Crooks NH, Deng X. Probiotics for preventing ventilator‐associated pneumonia. Cochrane Database of Systematic Reviews 2014, Issue 10. Art. No.: CD009066.
• Barrett HL, Dekker Nitert M, Conwell LS, Callaway LK. Probiotics for preventing gestational diabetes. Cochrane Database of Systematic Reviews 2014, Issue 2. Art. No.: CD009951.
• Gurusamy KS, Nagendran M, Davidson BR. Methods of preventing bacterial sepsis and wound complications after liver transplantation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2014, Issue 3. Art. No.: CD006660.
• Hao Q, Dong BR, Wu T. Probiotics for preventing acute upper respiratory tract infections. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 2. Art. No.: CD006895.
• Poropat G, Giljaca V, Hauser G, Štimac D. Enteral nutrition formulations for acute pancreatitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 3. Art. No.: CD010605.
• Schwenger EM, Tejani AM, Loewen PS. Probiotics for preventing urinary tract infections in adults and children. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 12. Art. No.: CD008772.
• Dalal R, McGee RG, Riordan SM, Webster AC. Probiotics for people with hepatic encephalopathy. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 2. Art. No.: CD008716.
• Xie HY, Feng D, Wei DM, Mei L, Chen H, Wang X, Fang F. Probiotics for vulvovaginal candidiasis in non‐pregnant women. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 11. Art. No.: CD010496
• Goldenberg JZ, Yap C, Lytvyn L, Lo CKF, Beardsley J, Mertz D, Johnston BC. Probiotics for the prevention of Clostridium difficile‐associated diarrhea in adults and children. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 12. Art. No.: CD006095.
• Newlove‐Delgado TV, Martin AE, Abbott RA, Bethel A, Thompson‐Coon J, Whear R, Logan S. Dietary interventions for recurrent abdominal pain in childhood. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 3. Art. No.: CD010972.
• Moggia E, Koti R, Belgaumkar AP, Fazio F, Pereira SP, Davidson BR, Gurusamy KS. Pharmacological interventions for acute pancreatitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017, Issue 4. Art. No.: CD011384.
• Makrgeorgou A, Leonardi‐Bee J, Bath‐Hextall FJ, Murrell DF, Tang MLK, Roberts A, Boyle RJ. Probiotics for treating eczema. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 11. Art. No.: CD006135.
• Grev J, Berg M, Soll R. Maternal probiotic supplementation for prevention of morbidity and mortality in preterm infants. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 12. Art. No.: CD012519.
• Scott AM, Clark J, Julien B, Islam F, Roos K, Grimwood K, Little P, Del Mar CB. Probiotics for preventing acute otitis media in children. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 6. Art. No.: CD012941.
• Wei D, Heus P, van de Wetering FT, van Tienhoven G, Verleye L, Scholten RJPM. Probiotics for the prevention or treatment of chemotherapy‐ or radiotherapy‐related diarrhoea in people with cancer. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 8. Art. No.: CD008831.
• Guo Q, Goldenberg JZ, Humphrey C, El Dib R, Johnston BC. Probiotics for the prevention of pediatric antibiotic‐associated diarrhea. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 4. Art. No.: CD004827.
• Pammi M, Abrams SA. Enteral lactoferrin for the treatment of sepsis and necrotizing enterocolitis in neonates. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 5. Art. No.: CD007138.
• Ong TG, Gordon M, Banks SSC, Thomas MR, Akobeng AK. Probiotics to prevent infantile colic. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 3. Art. No.: CD012473.
• Coffey MJ, Garg M, Homaira N, Jaffe A, Ooi CY. Probiotics for people with cystic fibrosis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 1. Art. No.: CD012949.
• Kaur L, Gordon M, Baines PA, Iheozor-Ejiofor Z, Sinopoulou V, Akobeng AK. Probiotics for induction of remission in ulcerative colitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 3. Art. No.: CD005573.
• Collinson S, Deans A, Padua-Zamora A, Gregorio GV, Li C, Dans LF, Allen SJ. Probiotics for treating acute infectious diarrhoea. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 12. Art. No.: CD003048.
• Limketkai BN, Akobeng AK, Gordon M, Adepoju AA. Probiotics for induction of remission in Crohn's disease. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 7. Art. No.: CD006634.
• Iheozor-Ejiofor Z, Kaur L, Gordon M, Baines PA, Sinopoulou V, Akobeng AK. Probiotics for maintenance of remission in ulcerative colitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 3. Art. No.: CD007443.
• Okesene-Gafa KAM, Moore AE, Jordan V, McCowan L, Crowther CA. Probiotic treatment for women with gestational diabetes to improve maternal and infant health and well‐being. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 6. Art. No.: CD012970.
• Sharif S, Meader N, Oddie SJ, Rojas-Reyes MX, McGuire W. Probiotics to prevent necrotising enterocolitis in very preterm or very low birth weight infants. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 10. Art. No.: CD005496.
• Griffith RJ, Alsweiler J, Moore AE, Brown S, Middleton P, Shepherd E, Crowther CA. Interventions to prevent women from developing gestational diabetes mellitus: an overview of Cochrane Reviews. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 6. Art. No.: CD012394.
• Pammi M, Gautham KS. Enteral lactoferrin supplementation for prevention of sepsis and necrotizing enterocolitis in preterm infants. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 3. Art. No.: CD007137.