Transgender

- Patiëntenrichtlijn -

Overzicht
Laatst aangepast op 24/04/2020


Wat is het?

Transgender wordt gebruikt als overkoepelende term om mensen aan te duiden die het binair geslachtsmodel (man/vrouw) uitdagen:

  • transgender personen;
  • travesties;
  • personen die zichzelf identificeren als gender non-binair;
  • personen die zichzelf identificeren als queer;
  • iedereen die zich in de term kan vinden.

De term transgender verwijst niet naar een probleem of stoornis. Het is belangrijk om stigmatisering en/of medicalisering van de conditie te vermijden.

Hoe vaak komt het voor?

Het is onmogelijk om exact te bepalen hoeveel personen in België transgender zijn. Daar zijn verschillende redenen voor:

  • De groep transgender personen is erg divers.
  • Het is niet altijd duidelijk wie al dan niet als transgender persoon beschouwd moet worden.
  • Niet alle transgender personen ondernemen medische en/of juridische stappen waardoor ze officieel geregistreerd worden. 

Cijfergegevens zijn beschikbaar via deze link: http://transgenderinfo.be/f/pers/cijfers/

Hoe kan je het herkennen?

Er wordt uitgegaan van zelfidentificatie.

Heel wat transgender personen, maar niet allemaal, worden geconfronteerd met genderdysforie. Dit is een gevoel van lijden wanneer het geslacht toebedeeld bij de geboorte niet correspondeert met de genderidentiteit.

Wat kan een transgender persoon ondernemen?

Zowel in de psychologische begeleiding als in de juridische procedure tot wijziging van geslachtsregistratie en/of voornaam wordt uitgegaan van zelfidentificatie.

Psychologische begeleiding

Een uniek, multidisciplinair genderteam (Centrum voor Seksuologie en Gender UZ Gent) met psychologen, endocrinologen en psychiaters biedt begeleiding aan transgender personen. Verder maken ook juristen en specialisten, zoals neus- keel-oorartsen, plastisch chirurgen en urologen, deel uit van het genderteam. Ambulante onderzoeken duren meestal enkele maanden.

Transgender personen kunnen ook beroep doen op individuele hulpverleners. Op de zorgkaart van Transgender Infopunt kun je alle soorten hulpverleners terugvinden.

Transitie (wijziging van geslacht)

Wanneer er sprake is van genderdysforie, nl. lijden doordat het toebedeelde geslacht niet correspondeert met de genderidentiteit, dan kan de transgender persoon een transitie overwegen. Bepaalde doelstellingen en mogelijke ingrepen worden samen met de transgender persoon besproken en gepland. 

Een transitie is een behandeling om de lichaamskenmerken en geslachtsorganen dichter bij die van het beoogde geslacht te brengen, en zo de integratie in de rol van het andere geslacht (man of vrouw) te vergemakkelijken.

De meeste behandelingen die leiden tot permanente veranderingen (vooral chirurgische ingrepen) zijn enkel beschikbaar voor volwassenen. In sommige gevallen kunnen hormonale therapieën ook bij minderjarigen opgestart worden.

Wijziging van voornaam en geslachtsregistratie

Wanneer een transgender persoon voelt dat de tijd rijp is, kan hij een nieuwe voornaam kiezen. De maatschappelijke transitie overlapt de fysieke transitie.

Sinds 2018 geldt een nieuwe, vereenvoudigde regeling voor de wijziging van voornaam en geslachtsregistratie. 

Hoe verloopt de transitie?

Vermannelijken of vervrouwelijken

Een lichaam of uiterlijk ‘vermannelijken’ of 'vervrouwelijken' houdt in dat bepaalde (medische) behandelingen gebeuren die het lichaam een ‘mannelijk’ of 'vrouwelijk' uiterlijk geven, of toch dat wat meestal onder mannelijk of vrouwelijk wordt begrepen in onze maatschappij. We kunnen ook spreken over een meer neutraal of androgyn voorkomen.

Hoewel met kledij, haartooi en houding al veel kan veranderen op het vlak van genderexpressie, kiezen heel wat transgender personen om hun lichaam en expressie aan te passen aan hun genderidentiteit.

Er bestaat een hele reeks mogelijke aanpassingen en medische opties. Hierin is geen ‘goed’ of ‘slecht’ parcours, geen ‘echt’ of ‘half’ werk. Iedereen kiest hoogstpersoonlijk welk proces goed voelt en welke stappen nodig zijn voor het psychologisch welzijn.

Het is belangrijk om het wel of niet kiezen voor medische behandelingen niet te verwarren met iemands genderidentiteit. Zo willen bijvoorbeeld niet alle transgender mannen een genitale ingreep, terwijl ze zich toch man voelen. Van gender non-binaire personen wordt vaak gedacht dat ze geen ingrepen wensen, terwijl de helft van deze groep die toch wil. Kortom: medische ingrepen maken een persoon niet minder man of vrouw.

Verschillende opties

De transitie of wijziging van geslacht omvat vele opties:

  • hormoontherapie;
  • hulpstukken;
  • chirurgische ingrepen;
  • logopedie;
  • ...

Om hormoontherapie op te starten en/of een chirurgische ingreep te plannen, is een verwijsbrief nodig van een hulpverlener (psycholoog, seksuoloog). Soms wordt ook de expertise van een psychiater ingewonnen. Maar niet elke transgender persoon kiest voor deze behandelingen.

Hormoontherapie

Voor hormoontherapie wordt een transgender persoon doorverwezen naar een gynaecoloog of endocrinoloog.

  • Een vrouw-naar-man (FtoM)-transgender persoon kan een behandeling met testosteron (het mannelijke geslachtshormoon) ondergaan.
  • Een man-naar-vrouw (MtoF)-transgender persoon krijgt meestal een behandeling op basis van oestrogeen (het vrouwelijke geslachtshormoon).

Hormoontherapie die de geslachtskarakteristieken permanent verandert, kan gestart worden vanaf de leeftijd van 16 jaar. Bij jongere personen kan overwogen worden om de puberteit te onderdrukken.

Andere behandelingen
Borsten

De meeste FtoM-transgender personen ondergaan een borstverkleiningsoperatie, in veel gevallen de enige noodzakelijke chirurgische ingreep.

Als de borsten van een MtoF-transgender persoon ondanks hormoontherapie niet groot genoeg zijn om door te gaan als vrouwelijke geslachtskenmerken, kan een borstvergroting worden uitgevoerd.

Stem

Hormoontherapie zal de stem van MtoF-transgender personen maar weinig veranderen, en de meesten worden doorverwezen voor spraaktherapie. Als de stem niet vervrouwelijkt met conservatieve methoden, kan stembandenchirurgie overwogen worden.

Lichaamsbeharing

MtoF-transgender personen kunnen vragen om mannelijke lichaamsbeharing te verwijderen (met behulp van bijv. laserontharing), aangezien hormoontherapie daar weinig effect op heeft. De kosten van deze procedures worden gewoonlijk terugbetaald. Elektrische ontharing kan ook worden uitgevoerd door een particuliere schoonheidsspecialiste, maar dat wordt zelden vergoed.

Aangezicht

Een kleine groep MtoF-transgender personen ondergaat aangezichtschirurgie om een mannelijke neus, kaak of voorhoofd te vervrouwelijken.

Geslachtsdelen

Een reconstructie van de geslachtsdelen wordt meestal aan het einde van de transitie uitgevoerd. De operatie kan bestaan uit het verwijderen van de baarmoeder en eierstokken bij de vrouw of het verwijderen van de penis bij de man.

Daarna kan een reconstructie van de gewenste geslachtsdelen worden uitgevoerd. Er zijn verschillende chirurgische technieken. De wensen en de lichaamsbouw bepalen o.a. welke techniek er zal worden toegepast. MtoF-transgender personen kiezen vaker voor genitale reconstructie dan FtoM-transgender personen.

Psychosociale ondersteuning en follow-up

Psychosociale ondersteuning

Een transitie is een veeleisend proces, en sommige transgender personen hebben behoefte aan psychosociale ondersteuning tijdens de overgangsperiode. Er zijn regionale en nationale organisaties beschikbaar die educatieve, emotionele en psychosociale ondersteuning bieden, bijv. bij juridische problemen of gevallen van discriminatie. Transgender personen vinden vaak steun bij elkaar en op online discussiefora.

Follow-up

Follow-up bij een gespecialiseerd centrum wordt minder frequent na de eerste beoordelingsfase, en zal geleidelijk aan stoppen na het afronden van het individuele zorgplan. De huisarts of gynaecoloog kan de levenslange hormoonbehandeling opvolgen.

Negatieve ervaringen

Bepaalde factoren kunnen een negatieve impact hebben op de levenskwaliteit van transgender personen, zoals:

  • complicaties van de fysieke ingrepen;
  • het onvermogen om alle noodzakelijke behandelingen te krijgen;
  • mogelijke discriminatie;
  • gebrek aan steun van de omringende gemeenschap.

Desondanks hebben zeer weinig transgender personen spijt van hun geslachtsverandering.

Meer weten?

    Bronnen

    https://www.ebpnet.be

    Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

    Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming. 

    Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.

    Vond je dit artikel nuttig?

    Nieuwsbrief

    Schrijf je in voor onze nieuwsbrief