Atopisch eczeem (atopische dermatitis) is een veel voorkomende huidaandoening die een grote impact kan hebben op de levenskwaliteit van zowel kinderen als volwassenen. Je kan vochtige verbanden proberen, middeltjes om in het bad te doen, verhaaltjes lezen van Kriebel en Krabbel om je kind op te beuren, en een heel gamma crèmes testen. Je stelt je altijd twee vragen wanneer je aan medicatie, meestal crèmes op basis van cortisone, begint: werkt het, en is het veilig? Mogelijke bijwerkingen, zoals het dunner worden van de huid, worden er meestal langs de neus weg bij vermeld.
Een mogelijk alternatief voor lokale cortisonecrèmes (LCS), de voornaamste pijler van de behandeling van atopisch eczeem, is zalf op basis van tacrolimus (in België verkocht onder de merknaam Protopic®). Samen met pimecrolimuscrème (Elidel®) vormt deze een klasse van medicijnen die immunomodulatoren worden genoemd. Ze komen voor in twee concentraties: 0,1% en 0,03%. Ze zijn nieuwer dan de corticosteroïden, en dus is het belangrijk om te weten of ze effectief en veilig zijn. Er werden al bezorgdheden geuit over een mogelijk verhoogd risico op kanker, zoals huidkanker en bloedkanker, gebaseerd op een mogelijk risico op opname in de bloedbaan. Dit laatste is evenwel omstreden, zonder sterk ondersteunend bewijs.
Een literatuuroverzicht van Cochrane werd onlangs geüpdatet met het nieuwste bewijs uit 20 studies met bijna 6.000 kinderen en volwassenen met matig tot ernstig atopisch eczeem, die tacrolimuszalf vergeleken met andere behandelingen. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat tacrolimus beter is dan een placebobehandeling (nepcrème zonder actieve stof). Om zoveel mogelijk informatie te vinden over mogelijke bijwerkingen, bekeken de onderzoekers niet enkel de wetenschappelijke studies, maar ook andere soorten bronnen, zoals veiligheidsbrieven en waarschuwingen uit de farmaceutische industrie.
Dit is wat ze vonden:
- 0,1% tacrolimuszalf is beter dan cortisonecrème (LCS) van lage sterkte op het gezicht en de nek en beter dan LCS van matige sterkte op de romp en de ledematen.
- 0,03% tacrolimuszalf verdubbelde de kans op verbetering van het eczeem vergeleken met een milde LCS-behandeling of 1% pimecrolimuscrème. In de meeste studies was er geen verschil tussen 0,03% tacrolimus en matig sterke LCS, maar in twee studies was de matig sterke LCS iets beter.
- Bijwerkingen:
- Een brandend gevoel en jeuk kwamen vaker voor bij het gebruik van tacrolimus dan bij LCS, maar de symptomen waren mild en van korte duur.
- Er was geen verschil in huidinfecties.
- Lokale bijwerkingen kwamen vaker voor bij gebruik van tacrolimus dan pimecrolimus en duurden langer: tussen de 30 min en 12u vergeleken met minder dan 30 min.
- Ernstige bijwerkingen waren zeldzaam in alle groepen en waarschijnlijk niet het gevolg van de behandeling.
- Het medicijn werd heel zelden in de bloedbaan opgenomen, en dit gebeurde enkel bij personen met een huidziekte waarbij de barrièrefunctie van de huid aangetast werd.
- Er werd geen bewijs gevonden voor een mogelijk verhoogd risico op huidverdunning of kanker.
Hoe betrouwbaar is het bewijs?
Het bewijs is van variabele kwaliteit. De medicijnen, dosissen en uitkomsten verschilden tussen studies. Hierdoor was het niet altijd mogelijk om resultaten van verschillende studies te combineren, wat normaal gedaan wordt in een systematisch literatuuroverzicht. Er is bewijs van goede kwaliteit dat 0,1% tacrolimus beter is dan de 0,03% concentratie en LCS van lage sterkte. Het bewijs is minder betrouwbaar voor de vergelijking tussen beide concentraties van tacrolimus (0,1% vs. 0,03%) en de LCS van matige tot hoge sterkte.
Het onderzoek gebruikte objectieve metingen en de beoordeling van de dokters, maar slechts weinig studies rapporteerden de inschattingen van de patiënten zelf, wat jammer is.
Conclusie?
De wetenschappers concludeerden het volgende: “Tacrolimuszalf lijkt veilig en effectief bij de behandeling van matig tot ernstig atopisch eczeem bij zowel kinderen als volwassenen”.
Vooruitblik naar meer onderzoek over de veiligheid
Er werd onderzoek opgestart in 2005 om het risico op kanker bij kinderen die tacrolimuszalf gebruiken op te volgen gedurende een periode van 10 jaar. Deze studie zal waardevolle resultaten opleveren over de veiligheid van lokaal gebruik van tacrolimus op lange termijn.
Referenties:
Cury Martins J, Martins C, Aoki V, Gois AFT, Ishii HA, da Silva EMK. Topical tacrolimus for atopic dermatitis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 7. Art. No.: CD009864. DOI: 10.1002/14651858.CD009864.pub2.
Plain language summary of this review: http://www.cochrane.org/CD009864/SKIN_topical-tacrolimus-for-atopic-dermatitis
