‘Sinusitis? Stop een teentje knoflook in je neusgat en snuit hard.’ ‘Ontgiften? ‘Stop ‘s nachts een aardappel in je sokken en de toxines verdwijnen uit je lijf’ of ‘Liever geen vaccin? Meng schoonmaakmiddel borax in je koffie en geef je immuunsysteem een boost’. Foutieve informatie over gezondheid op TikTok loopt de spuigaten uit. Tijd voor tegengas. Gezondheid en Wetenschap lanceert Zoek Gezond op TikTok, een kanaal met betrouwbare gezondheidsinformatie.
TikTok: bron van misinformatie over gezondheid
De tijd dat TikTok vooral dansmoves etaleerde ligt al lang achter ons. Jongeren gebruiken steeds vaker TikTok dan Google wanneer ze op zoek gaan naar gezondheidsinformatie. Dokter Google is al niet erg betrouwbaar, maar dokter TikTok is dat nog minder. Zo heeft Gezondheid en Wetenschap het voorbije jaar al meerdere TikTok-trends weerlegd. Er waren hypes met foutieve informatie rond rauwe melk, cortisol, tourette-tics, aspirine en zwangerschap, oilpulling, zonnecrème,...
“Als die jongeren zoeken via TikTok, dan moeten wij daar ook zijn”, zegt Marleen Finoulst, arts en hoofdredacteur van Gezondheid en Wetenschap.
Hashtags zoals #sinustok, #tourettetok, #diabetestok, #guttok… krijgen miljoenen views. Influencers met of zonder medische kennis brengen adviezen die er als zoete koek ingaan.
TikTok onder de loep
De eerste wetenschappelijke analyses over gezondheid op TikTok zijn schrikbarend. Foutieve informatie haalt het van correcte gezondheidsinfo. Er is nood aan versterking vanuit de gezondheidszorg.
Amerikaanse neuskeeloor-artsen analyseerden video’s over sinusitis en stelden vast dat 44% ervan foutieve informatie bevatten, waarvan bijna 60% afkomstig van influencers met minstens 10.000 volgers, maar zonder medische achtergrond. Het knoflookteentje in het neusgat als remedie tegen sinusitis is een voorbeeld van zo’n fout advies: het helpt natuurlijk niet en kan het neusslijmvlies alleen maar beschadigen.
Ook influencers met een medische achtergrond kunnen de bal misslaan, maar veel minder: in de analyse* van de neuskeeloorartsen bevatte 15% van de filmpjes van artsen onjuiste informatie. Het gros van de desinformatie over gezondheid is afkomstig van influencers zonder medische achtergrond en heeft veel meer bereik dan de doorgaans accurate informatie afkomstig van artsen. De auteurs roepen zorgverleners op om content te creëren en zich op TikTok te begeven.
Daar probeert Gezondheid en Wetenschap nu een antwoord op te bieden met een eigen Zoek.Gezond-kanaal met dokter Maarten, een jonge arts die interessante én wetenschappelijk verantwoorde gezondheidskennis de wereld in stuurt.
Dokter Maarten: jonge Vlaamse arts op TikTok
Maarten Van Clé is pas afgestudeerd als basisarts en start in oktober als HAIO (huisarts in opleiding). “Ik koos bewust voor huisartsgeneeskunde vanwege de sterke nadruk op de vertrouwensband met de patiënt”, zegt Maarten. Hij is ook gepassioneerd door de rol van communicatie binnen de geneeskunde. “Mijn thesis richtte zich op wetenschapscommunicatie, specifiek gezondheidscommunicatie”, vertelt hij.
Hij schreef ook al enkele journalistieke artikelen en werkte voor Gezondheid en Wetenschap als jobstudent, wat zijn enthousiasme voor zowel geneeskunde als communicatie verder heeft versterkt. Nu gaat hij opnieuw voor Gezondheid en Wetenschap aan de slag. “Ik vind het belangrijk om complexe materie op een toegankelijke manier te delen, en haal daar ook veel voldoening uit”, zegt dokter Maarten. “Het werken met een platform als Gezondheid en Wetenschap biedt mij de kans om deze rol op te nemen en mijn passie voor gezondheidscommunicatie om te zetten in iets concreets en waardevols. Dit project zie ik dan ook als de ideale combinatie van mijn medische expertise en mijn creatieve ambities.”
De TikTok-video’s van Dokter Maarten worden inhoudelijk gestuurd en ondersteund vanuit Gezondheid en Wetenschap.
Ook Domus Medica en Solidaris steunen het nieuwe initiatief.
Het TikTok-kanaal Goed Gezond wordt ondersteund door Solidaris en Domus Medica. “Bij Solidaris vinden we het belangrijk dat iedereen beschikt over de juiste kennis over gezondheid”, zegt Paul Callewaert, algemeen secretaris van Solidaris. “Bepaalde doelgroepen bereik je nu eenmaal beter via social media. Daarom ondersteunen we dit nieuwe initiatief van het Centrum voor Evidence Based Medicine.”
Ook huisartsenvereniging Domus Medica is blij met de komst van het TikTok-kanaal. “Tijdens consultaties vernemen we van patiënten soms de gekste gezondheidstheorieën die de wenkbrauwen van artsen doen fronsen.”, zegt dr. Jeroen van den Brandt, voorzitter van Domus Medica. “Niet zelden komen deze voort uit de laatste hype die ze hebben opgepikt via sociale media, zoals TikTok. Domus Medica is blij met het initiatief van Gezondheid en Wetenschap om een eigen TikTok-kanaal te starten met betrouwbare, wetenschappelijke gezondheidsinformatie. We zetten dan ook graag onze schouders mee onder dit initiatief om de gezondheidsgeletterdheid bij de jeugd te verbeteren. Tegelijkertijd is het ook een manier om patiënten te sensibiliseren en te adviseren: wat kan je zelf doen bij bepaalde klachten en wanneer maak je best een afspraak bij de huisarts?”
Gezondheid en Wetenschap: betrouwbare medische info op mensenmaat
Gezondheid en Wetenschap, een project van Cebam (Centrum voor Evidence Based Medicine), heeft als doelstelling om betrouwbare medische informatie op een bevattelijke manier te communiceren. De website steunt op twee pijlers: enerzijds betrouwbare informatie over de meest courante ziektebeelden en anderzijds duiding geven bij gezondheidsnieuws in de media. Beide pijlers vormen ook de basis voor de TikTok-filmpjes. Hoofdredacteur Marleen Finoulst zet die om in kleine scenario’s waarmee dokter Maarten aan de slag gaat. Met een basis van een duizendtal richtlijnen en een veelvoud ervan aan factchecks is er alvast voedingstof genoeg voor enkele jaren aan TikTok-berichten.
Gezondheid en Wetenschap is aanwezig op het internet via gezondheidenwetenschap.be en op de sociale-mediakanalen Facebook, Instagram en X. En vanaf vandaag ook op TikTok. Je vindt het Zoek Gezond-TikTok-kanaal op https://www.tiktok.com/@zoek.gezond of door ‘Zoek Gezond’ in de zoekbalk in te tikken.
*R, Fenton D, Cho S et al. A Social Media Quality Review of Popular Sinusitis Videos on TikTok. Otolaryngol Head Neck Surg 2024;170:1456-1466)
