De experten van de Belgische Vereniging voor Trombose en Hemostase (Belgian Society on Thrombosis and Haemostasis, BSTH) willen antwoorden geven op de meest gestelde vragen over de covid-19-vaccins en trombose.
Zijn de vaccins tegen covid-19 veilig?
Ja. Op dit ogenblik wordt er in België gevaccineerd met de vaccins van Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca. Binnenkort komt daar het vaccin van Johnson&Johnson bij. Al deze vaccins zijn uitgebreid getest en veilig bevonden. Net als bij alle medicatie en vaccins, kunnen er zeldzame bijwerkingen optreden.
Alle beschikbare vaccins bieden een zeer goede bescherming tegen een ernstige covid-19-infectie. De kans op besmetting is op dit moment erg hoog, en een covid-19-infectie kan ernstige gevolgen hebben. Vaccinatie biedt dan ook een veilige en effectieve bescherming tegen een ernstig gezondheidsprobleem.
De vaccins zouden de kans op trombose verhogen. Klopt dat?
Uit de klinische studies met de goedgekeurde vaccins, ook dat van AstraZeneca, is gebleken dat er geen verhoogde kans bestaat op een trombose in de benen, armen of longen (longembolie). Ook bij het opvolgen van de meer dan tientallen miljoenen gevaccineerde personen komen tromboses niet vaker voor dan bij niet-gevaccineerde personen verwacht wordt.
Ter illustratie:
- Risico op trombose in de algemene bevolking:
- 1 tot 2 gevallen per 1.000 personen per jaar, of 1 tot 2 gevallen per 4.000 personen per 3 maanden
- Voorkomen van trombose in de 3 maanden na vaccinatie tegen covid-19:
- 1 tot 2 gevallen per 250.000 gevaccineerde personen
- Risico op trombose na infectie met covid-19:
- 5-10% van de gehospitaliseerde patiënten ontwikkelt een trombose.
- 20% van de patiënten op intensieve zorgen ontwikkelt een trombose.
Ik heb in het verleden een trombose gehad. Moet ik me laten vaccineren?
Ja, dat moet u zeker. Doordat u in het verleden al een trombose had, is uw kans op een nieuwe trombose mogelijk verhoogd. Maar vaccinatie zal deze kans niet extra verhogen. Het risico op een trombose is na vaccinatie niet hoger dan bij mensen die niet zijn gevaccineerd. Dit geldt ook voor het vaccin van AstraZeneca. De kans dat u een trombose ontwikkelt na een covid-19-infectie is veel groter. Daar kan het vaccin u tegen beschermen.
Ik heb een stollingsziekte waardoor ik een verhoogde kans op trombose heb (bijv. Factor V Leiden). Moet ik me laten vaccineren?
Ja, dat moet u zeker. Stollingsziekten zoals Factor V Leiden verhogen de kans op trombose, maar vaccinatie zal deze kans niet extra verhogen. Het risico op een trombose is na vaccinatie niet hoger dan bij mensen die niet zijn gevaccineerd. Dit geldt ook voor het vaccin van AstraZeneca. De kans dat u een trombose ontwikkelt na een covid-19-infectie is veel groter. Daar kan het vaccin u tegen beschermen.
U hoeft ook geen bijzondere maatregelen te treffen of bijzondere medicatie (zoals aspirine of een bloedverdunner) in te nemen.
Ik heb een stollingsziekte waardoor ik sneller bloed (bijv. hemofilie A). Mag ik me laten vaccineren?
Ja, dit mag en moet u zeker doen, maar u moet enige voorzichtigheid bij de injectie in acht nemen. Het vaccin wordt, net als vele andere, in de spier gezet. Dit kan leiden tot een lichte bloeding of blauwe plek. Als u een bloedingsziekte heeft, is dit risico groter, maar het is geen reden om het vaccin niet te laten zetten. U neemt het best eerst contact op met de behandelende arts of het hemofiliecentrum.
De vaccins zouden verband kunnen houden met zeldzame gevallen van bloedplaatjestekort met trombose. Klopt dat?
Een zeer zeldzame vorm van trombose in de hersenen, genaamd cerebrale veneuze sinustrombose, in combinatie met een daling in het aantal bloedplaatjes werd gemeld bij enkele mensen na vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin. Het is nog niet zeker of deze gevallen een rechtstreeks verband hadden met de vaccinatie in het algemeen of met het AstraZeneca-vaccin in het bijzonder, maar dit is niet met zekerheid uit te sluiten.
Onderzoek van verschillende Europese wetenschappers toonde aan dat bij ten minste enkele van deze gevallen een afweerreactie tegen bloedplaatjes een rol speelt. Er is op basis van dit mechanisme dan ook geen reden om te denken dat deze aandoening vaker zou voorkomen bij personen met vroegere trombose, behandeling voor trombose of risicofactoren voor trombose, zoals pilgebruik.
Als er een verband met de vaccinatie is, is deze complicatie echter zeer zeldzaam en weegt ze niet op tegen de voordelen van de vaccinatie.
Ter illustratie:
- Gerapporteerde gevallen van hersentrombose na vaccinatie (al dan niet met verband met vaccin): 1 op 1.000.000 gevaccineerde personen
- Kans om dit jaar te sterven in een auto-ongeval: 1 op 10.000 personen
- Het afgelopen jaar stierven in ons land meer dan 22.000 mensen aan covid-19, van wie meer dan 1.200 mensen jonger dan 65 jaar en 5.000 mensen jonger dan 75 jaar waren.
Naast voorkomen van overlijden beschermt het vaccin ook tegen niet-fatale complicaties van ernstige covid-19 infectie, en helpt het om te voorkomen dat andere personen besmet worden. Ook voor jonge personen is een vaccinatie dus een goede en belangrijke bescherming.
Ik heb een aandoening waardoor ik een tekort aan bloedplaatjes kan ontwikkelen. Mag ik me laten vaccineren?
Ja, dat mag u zeker doen. Wanneer u in het verleden een tekort aan bloedplaatjes had van immune oorzaak (immuun-gemedieerde trombocytopenie, ITP), bestaat de kans dat dit tekort opnieuw optreedt als gevolg van vaccinatie. Dit is echter het geval bij alle soorten vaccins, niet enkel bij vaccins tegen covid-19. Op dit ogenblik is de kans op covid-19-infectie erg hoog en is het voordeel van vaccinatie belangrijker dan een mogelijke nieuwe episode van bloedplaatjestekort. Bovendien is het mechanisme dat verantwoordelijk is voor bloedplaatjestekort met trombose dat in enkele gevallen beschreven werd, verschillend aan het mechanisme van ITP.
Ik neem een bloedverdunner. Mag ik me laten vaccineren?
Ja, dat mag en moet u zeker doen. Wanneer u het vaccin toegediend krijgt, zal er gevraagd worden of u antistollingsmedicatie neemt. Dit is omdat het vaccin, net als vele anderen, in de spier gezet wordt. Dat kan leiden tot een lichte bloeding of blauwe plek. Als u antistollingsmedicatie neemt, is dit bloedingsrisico groter, maar het is geen reden om het vaccin niet te laten zetten. Er wordt aangeraden om gedurende 5 tot 10 minuten lichte druk uit te oefenen op de prikplaats en de plek niet te masseren. Zo beperkt u het risico op een blauwe plek. De coronavaccins (Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca) kunnen niet onderhuids toegediend worden, zoals soms met het griepvaccin wordt gedaan, omdat het niet geweten is of ze dan even werkzaam zijn.
De informatie in dit document is gebaseerd op de huidige kennis omtrent het onderwerp. Dit document zal op regelmatige basis worden aangepast in functie van nieuwe wetenschappelijke bevindingen. De meest recente versie is steeds terug te vinden op de website van de Belgian Society on Thrombosis and Haemostasis: www.bsth.be
