In het nieuws
De levensverwachting is de voorbije jaren gestegen, maar we worden vaker dan vroeger geconfronteerd met beschavingsziekten, waaronder hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en kanker. Volgens Belgische experten zijn hormoonverstorende en kankerverwekkende stoffen hier mee verantwoordelijk voor.
Factcheck
Een aantal nieuwe aanbevelingen die waarschuwen voor de schadelijke aspecten van onder andere nagellak, antikleefpannen, granola of tatoeages zijn gebaseerd op een rapport van de Hoge Gezondheidsraad dat enkel de aanwezigheid van potentieel schadelijke stoffen aantoont. Het verband tussen blootstelling aan deze stoffen en beschavingszieken werd nooit aangetoond. Verbieden zonder hard bewijs dat de gezondheid kan geschaad worden, is bangmakerij en ondermijnt de geloofwaardigheid van een overheidsinstelling.
Lees verder »Waar komt dit nieuws vandaan?
Experten van de Hoge Gezondheidsraad van België hebben een lijst gemaakt van chemische stoffen waarmee we dagelijks in contact kunnen komen en die mogelijk gevaarlijk zijn voor de gezondheid (1). Het gaat daarbij om kankerverwekkende stoffen en hormoonverstoorders, dit zijn chemische stoffen die lichaamseigen hormonen nabootsen en op die manier lichamelijke functies uit balans kunnen brengen. Op basis van deze lijst heeft de Hoge Gezondheidsraad aanbevelingen uitgeschreven om beschavingsziekten te beperken.
De lijst bevat bijna dertig aanbevelingen, waarvan sommige al lang bekend zijn en ook nuttig gebleken, zoals niet roken en passief roken vermijden, terwijl andere verrassend nieuw zijn en de media haalden, zoals tatoeages vermijden, nagellak vermijden en granola beperken. Ook wordt aanbevolen plastic te vermijden, nieuwe kledij te wassen alvorens te dragen, je huis dagelijks gedurende 10 minuten te verluchten en bij voorkeur biologisch geteeld voedsel te eten. Het doel van deze rits maatregelen is ervoor zorgen dat we zo min mogelijk in aanraking komen met kankerverwekkende en hormoonverstorende stoffen.
Bron
(1) Superior Health Council. Publication No. 9404. Physical chemical environmental hygiene (limiting exposure to mutagenic or endocrine disrupting agents) and the importance of exposures early in life.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Bij het uitvaardigen van deze aanbevelingen werd enkel gekeken naar de producten die mogelijk schadelijke stoffen kunnen bevatten, zonder na te gaan of er echt een verband is tussen deze producten en het voorkomen van beschavingsziekten. Er is met andere woorden nog nooit aangetoond dat je nagels lakken of granola eten je risico op kanker of een andere beschavingsziekte vergroot. De aanbevelingen steunen niet op wetenschappelijk-epidemiologisch onderzoek dat aantoont dat het risico op beschavingsziekten stijgt bij gebruikers van de geviseerde producten. Zo werd bijvoorbeeld niet gecontroleerd of mensen die water drinken uit plastic flessen meer gezondheidsproblemen hebben in vergelijking met mensen die water drinken uit glazen flessen.
Het voorzorgsprincipe kan echter ver gaan: vliegen zou bijvoorbeeld afgeschaft kunnen worden wegens ongevallen die kunnen optreden, terwijl geweten is dat het risico om te sterven in een vliegtuig zeer laag is. Het gaat namelijk om 1 vliegongeval op 100.000 vlieguren, wat beschouwd wordt als een aanvaardbaar risico. Dit aspect ontbreekt volledig in dit rapport van de Hoge Gezondheidsraad. De meeste van deze aanbevelingen zijn gebaseerd op toxicologisch onderzoek, dierenexperimenten en waarnemend onderzoek bij mensen. Dit laatste type onderzoek is wel geschikt om relaties aan te tonen, maar niet om oorzakelijke verbanden vast te stellen.
Een aantal wetenschappelijke referenties in het rapport zijn verrassend: ze verwijzen naar hypotheses of zijn tientallen jaren oud. Het rapport beweert dat epidemiologen en voedingsspecialisten aanwezig waren bij de samenstelling van de aanbevelingen. Dit klopt niet volgens de auteurslijst in het rapport, die vooral toxicologen vermeldt. De aanbeveling om biovoeding te consumeren om beschavingsziekten te vermijden, steunt op waarnemend onderzoek dat in een vorig artikel besproken werd: de studie van Baudry en collega’s (2) vertoonde ernstige tekortkomingen die niet toelieten om conclusies te maken. Consumenten van biovoeding rookten minder, hadden een lager lichaamsgewicht en aten minder rood vlees en charcuterie; kortom allemaal eet- en leefgewoonten die gelinkt zijn aan minder kanker.
Uiteraard is het de taak van de Hoge Gezondheidsraad om schadelijke elementen en gedragingen in onze samenleving op te lijsten en mogelijke gezondheidsrisico’s verder te onderzoeken. Het formuleren van bijna dertig aanbevelingen zonder hard bewijs van een verband met ziekte, levenskwaliteit of overleving, en deze aanbevelingen vervolgens op het publiek loslaten via de pers, ondermijnt echter de geloofwaardigheid van deze instelling.
Conclusie
Een aantal nieuwe aanbevelingen die waarschuwen voor de schadelijke aspecten van onder andere nagellak, antikleefpannen, granola of tatoeages zijn gebaseerd op een rapport van de Hoge Gezondheidsraad dat enkel de aanwezigheid van potentieel schadelijke stoffen aantoont. Het verband tussen blootstelling aan deze stoffen en beschavingszieken werd nooit aangetoond. Verbieden zonder hard bewijs dat de gezondheid kan geschaad worden, is bangmakerij en ondermijnt de geloofwaardigheid van een overheidsinstelling.
Referenties
(2) Baudry J, Assmann K, Touvier M, Allès B, Seconda L, Latino-Martel P, Ezzedine K, Galan P, Hercberg S, Lairon D, Kesse-Guyot E. Association of Frequency of Organic Food Consumption With Cancer Risk. JAMA Intern Med. doi:10.1001/jamainternmed.2018.4357