Vogelgriep voorlopig geen gevaar voor de mens dankzij goede voorzorgsmaatregelen

Waar komt dit nieuws vandaan?

De recente uitbraken van vogelgriep (H5N1) bij pluimveebedrijven in het Waasland en de eerste besmettingen bij katten veroorzaken stilaan meer bezorgdheid (1, 2). Het gezondheidsinstituut Sciensano onderzoekt nu of ratten en muizen een gastheer kunnen zijn voor de vogelgriep (3). Door ook die dieren te controleren, kunnen wetenschappers snel reageren als het virus nieuwe eigenschappen ontwikkelt die het gevaarlijker zou kunnen maken voor mensen.

Bron

• (1) Grunewald M. Nieuwe uitbraak vogelgriep in Stekene: ‘Nog niet duidelijk of er link is met eerdere besmetting’. VRT NWS. 6 maart 2025.
• (2) Teirlinck N. Voor het eerst in België katten besmet met vogelgriepvirus op pluimveebedrijf in Sint-Gillis-Waas. VRT NWS. 4 maart 2025.
• (3) Philippe I. Sciensano gaat ratten en muizen onderzoeken op vogelgriep. VRT NWS. 6 maart 2025.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

De huidige vorm van vogelgriep, H5N1, verspreidt zich sinds 2021 wereldwijd, voornamelijk via trekvogels (4). Deze vorm staat al op de radar van wetenschappers sinds 1997, toen er bij een uitbraak in Hong Kong 18 mensen besmet raakten via besmet pluimvee. 6 van hen overleden.

Sindsdien treden er geregeld uitbraken van vogelgriep bij pluimvee op, maar heeft het virus ook de sprong gemaakt naar andere dieren, zoals vossen en sommige knaagdieren zoals fretten. Elke keer als een virus erin slaagt om naar een nieuwe diersoort over te springen, stijgt de kans op een wijziging in het genetisch materiaal (mutatie), waardoor het zich beter bij mensen zou kunnen verspreiden.

Sinds vorig jaar is het vogelgriepvirus in de Verenigde Staten ook bij koeien terug te vinden (5). Ook een 70-tal mensen zijn besmet geraakt via nauw contact met besmet pluimvee of koeien, waarvan er 1 persoon is overleden. Toch is er geen groot gevaar voor mensen, omdat het virus zich (nog) niet aan de mens heeft aangepast. Zo er is er nog geen mens-op-mensoverdracht vastgesteld, wat geruststellend is. Het risico op een uitbraak bij mensen is zeer klein op dit moment.

Welke dieren treft het?

• Wilde vogels: Zij zijn erg gevoelig voor de vogelgriep en sterven daardoor in grote aantallen. Dat heeft een grote impact op de biodiversiteit en het evenwicht in de natuur.
• Pluimvee: Uitbraken op boerderijen leiden doorgaans tot ingrijpende maatregelen, waarbij het pluimvee geruimd wordt. Dat heeft een grote impact op de boeren en doet ook de prijs van eieren stijgen.
• Katten en honden: Katten lijken ook gevoelig voor de vogelgriep, maar voor honden lijkt het minder gevaarlijk. Besmetting gebeurt vaak op boerderijen of op andere plaatsen waar ze in contact komen met besmette koeien en met besmette vogels of hun uitwerpselen.
• Koeien: Hoewel vogelgriep sinds vorig jaar in verschillende kuddes in de Verenigde Staten aan het verspreiden is, lijken koeien zelf niet erg ziek te worden. Hun ziektetekenen blijven beperkt tot verminderde eetlust, verminderde melkproductie, ontstekingen van de uier of verkoudheidachtige symptomen. Bij besmette koeien is vogelgriep in de rauwe melk terug te vinden.

Voorzorgsmaatregelen

Omdat de risico’s van H5N1 (de vorm van vogelgriep die momenteel rondgaat) goed bekend zijn, volgen wetenschappers en overheden overal ter wereld de verspreiding goed op. Als het nodig is, grijpen ze in. Bijvoorbeeld:

• Wetenschappelijke instellingen als Sciensano onderzoeken bij welke dieren het virus zich kan verspreiden.
• Er wordt gecontroleerd of het virus zich aan andere diersoorten aanpast.
• Er bestaan verschillende manieren om de verspreiding te monitoren en snel infecties te detecteren, om zo mogelijke uitbraken te voorkomen (6).

Ook het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) volgt de situatie op. Het FAVV grijpt in wanneer er een uitbraak is en voert maatregelen door om de verspreiding van vogelgriep tegen te gaan, zoals de ophokplicht of andere maatregelen om pluimvee gescheiden te houden van wilde vogels (7). Daarmee nemen België en andere Europese landen dus strenge maatregelen om verspreiding van vogelgriep zoals in de Verenigde Staten te vermijden (8).

Hoewel er geen gevaar is wanneer je gepasteuriseerde melk drinkt, wordt er sinds dit jaar ook gecontroleerd op de aanwezigheid van vogelgriep in rauwe melk, om zo na te gaan of er koeien besmet zijn.

Wat kan je zelf doen?

• Vooral mensen die regelmatig nauw contact hebben met dieren, zoals dierenartsen, veeboeren, dierenverzorgers en jagers, moeten extra waakzaam zijn.
• Vermijd contact met zieke of dode vogels en raak ze niet aan met blote handen. Meld ze aan het FAVV.
• Was regelmatig en grondig je handen, vooral na contact met dieren.
• Gebruik beschermende kledij (zoals handschoenen) bij contact met pluimvee of andere dieren die vatbaar zijn voor vogelgriep.
• Drink geen rauwe melk. Dat advies geldt sowieso om bacteriële infecties zoals listeriose te voorkomen.

Conclusie

Vogelgriep treft vooral dieren en kan zich op dit moment niet onder mensen verspreiden. Vooral dankzij de strikte controles van het FAVV en monitoring door wetenschappelijke instellingen zoals Sciensano is de situatie in België goed onder controle. Wel is het verstandig om contact met zieke of dode vogels te vermijden, want vogels zijn zeer gevoelig voor het vogelgriepvirus.

Referenties

• (4) Kupferschmidt K. Why hasn’t the bird flu pandemic started? Science. 5 december 2024.
• (5) Jetelina K. H5N1 Update: February 28. Your Local Epidemiologist. 28 februari 2025.
• (6) Ingelbeen B, van Kleef E. Mbala P et al. Embedding risk monitoring in infectious disease surveillance for timely and effective outbreak prevention and control. BMJ Glob Health. 2025;10(2):e016870.
• (7) FAVV. Vogelgriep (Aviaire influenza).
• (8) Schoofs S. VS krijgt vogelgriep bij koeien en pluimvee niet onder controle: ‘Reactie bij start van uitbraak was veel te laks.’ VRT NWS. 3 januari 2025.