In het nieuws
“Als verstokte rokers jaarlijks met een longscan nagekeken worden, dan lopen ze minder kans om aan longkanker te overlijden. Sommigen pleiten er voor om dergelijk opsporingsprogramma in ons land in te voeren.”
Factcheck
Het staat niet vast of de vroegtijdige opsporing van longkanker nuttig is. Screening kan een aantal overlijdens door longkanker vermijden, maar het is niet zeker of dit voordeel opweegt tegen de nadelen ervan. Zo is er het hoog aantal vals-positieve resultaten en de verminderde inzet om te stoppen met roken. Belangrijk om weten is dat longscreening niets verandert aan de vele andere soorten kankers die door roken kunnen veroorzaakt worden (blaaskanker, darmkanker, slokdarmkanker,...). Roken speelt ook een rol bij hart- en vaatziekten. De negatieve invloed op hart en bloedvaten is, in getallen uitgedrukt, zelfs veel groter is dan het effect van roken op de longen. Longscreening heeft hier natuurlijk geen vat op. Voorkomen is beter dan genezen. Stoppen met roken blijft de beste optie, of, beter nog, er nooit mee beginnen.
Lees verder »Waar komt dit nieuws vandaan?
Amerikaanse onderzoekers berekenden met computermodellen de impact van het invoeren van vroegtijdige opsporing (screening) van longkanker in de Verenigde Staten (1). De modellen gingen uit van gegevens uit eerder gepubliceerde studies, met als voornaamste de National Lung Screening Trial (NLST) (2). Screening verminderde de sterfte tengevolge van longkanker in deze studie van 1,7 naar 1,3%. De sterfte als gevolg van om het even welke oorzaak daalde van 7,5 naar 7,0%. Het nieuws werd door de meeste Vlaamse kranten gebracht. De nadruk lag vooral op het gunstig effect van screening op de longkankersterfte. De nadelige effecten van screening kwamen in de krantenkoppen niet aan bod. Toch zijn ze belangrijk en verklaren ze waarom er geen consensus bestaat over het nut van de vroegtijdige opsporing van longkanker.
Bron
(1)de Koning HJ, Meza R, Plevritis SK, Ten Haaf K, Munshi VN, Jeon J, Erdogan SA, Kong CY, Han SS, van Rosmalen J, Choi SE, Pinsky PF, de Gonzalez AB, Berg CD, Black WC, Tammemägi MC, Hazelton WD, Feuer EJ, McMahon PM. Benefits and Harms of Computed Tomography Lung Cancer Screening Strategies: A Comparative Modeling Study for the U.S. Preventive Services Task Force. Ann Intern Med. 2013 Dec 31. doi: 10.7326/M13-2316.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Waarom is het nut van screening niet vanzelfsprekend? Een deel van het antwoord is dat er geen test bestaat die met zekerheid de aan- of afwezigheid van longkanker kan aantonen. Indien een radioloog besluit dat een scan positief is, dan betekent dit dat het betrokken individu mogelijk longkanker heeft. Is de scan negatief, dan heeft de betrokkene waarschijnlijk geen kanker. Het resultaat heet juist-positief wanneer het vermoeden van kanker bevestigd wordt door bijvoorbeeld een stukje van het letsel microscopisch te onderzoeken. Blijkt het vals alarm te zijn, dan was de scan vals-positief. Het resultaat is juist-negatief wanneer er in werkelijkheid geen kanker is.
Vals-negatief betekent dat men ten onrechte de scan als normaal bestempelde.
Dergelijke onvermijdelijke foutieve beoordelingen van scans kunnen verregaande
gevolgen hebben. Ze kunnen maken dat een aanvankelijk beperkt voordeel van
screening omgebogen wordt naar een afwezig of zelfs nadelig effect. Enkele
voorbeelden kunnen dit verduidelijken. Een juist-positieve scan is nuttig wanneer het betrokken individu daardoor beter kan behandeld worden. Gaat het om een zeer kwaadaardige vorm van longkanker die steeds fataal afloopt, dan is vroegtijdige diagnose eerder nadelig omdat ze de niets vermoedende roker vroeger en dus langer ongelukkig maakt. Een juist-negatieve scan is ook niet noodzakelijk gunstig op lange termijn. Indien de betrokkene zich daardoor veilig gaat voelen en beslist om verder te roken, dan heeft men hem een slechte dienst bewezen. Het probleem van de vals-positieve scan is onder meer dat ze niet alleen angst en spanning veroorzaakt, maar ook leidt tot bijkomende onderzoeken. Dit kan soms zelfs een (nutteloze) longoperatie zijn. Vals-positieve testen komen zeer vaak voor, in het eerder genoemde NLST onderzoek (2) bij een kwart van de proefpersonen. Een vals-negatief onderzoek kan leiden tot een vals gevoel van veiligheid. Als de patiënt toch klachten vertoont, zal hij misschien minder geneigd zijn om een dokter te raadplegen. Naast deze beperkingen, die inherent zijn aan de scan zelf, zijn er nog andere elementen die maken dat longkankerscreening niet vanzelfsprekend voordelig is. Per 2500 gescreende mensen zou er 1 kanker veroorzaakt worden als gevolg van de straling die gebruikt wordt om de scan te maken (3). Het kostenplaatje is ook nog niet goed bekeken. Wat kosten al die scans en bijkomende onderzoeken, en wat staat daar tegenover? Tot slot maken vele experts de bedenking dat rokers minder geneigd zouden zijn te stoppen met roken. Screening geeft immers een vals gevoel van veiligheid.
Conclusie
Het staat niet vast of de vroegtijdige opsporing van longkanker nuttig is. Screening kan een aantal overlijdens door longkanker vermijden, maar het is niet zeker of dit voordeel opweegt tegen de nadelen ervan. Zo is er het hoog aantal vals-positieve resultaten en de verminderde inzet om te stoppen met roken. Belangrijk om weten is dat longscreening niets verandert aan de vele andere soorten kankers die door roken kunnen veroorzaakt worden (blaaskanker, darmkanker, slokdarmkanker,...). Roken speelt ook een rol bij hart- en vaatziekten. De negatieve invloed op hart en bloedvaten is, in getallen uitgedrukt, zelfs veel groter is dan het effect van roken op de longen. Longscreening heeft hier natuurlijk geen vat op. Voorkomen is beter dan genezen. Stoppen met roken blijft de beste optie, of, beter nog, er nooit mee beginnen.
Referenties
(2)National Lung Screening Trial Research Team, Aberle DR, Adams AM, Berg CD, Black WC, Clapp JD, Fagerstrom RM, Gareen IF, Gatsonis C, Marcus PM, Sicks JD. Reduced lung-cancer mortality with low-dose computed tomographic screening. N Engl J Med. 2011 Aug 4;365(5):395-409. doi: 10.1056/NEJMoa1102873.