Methyleenblauw is een kleurstof, geen wondermiddel voor je brein

Waar komt dit nieuws vandaan?

Influencers, biohackers en bekende figuren poseren voor foto’s op sociale media met een blauwe tong om reclame te maken voor blauwe druppeltjes die je hersenwerking en energieniveau zouden bevorderen. Ook Robert F. Kennedy Jr. is daarvan overtuigd, terwijl acteur Mel Gibson nog verder gaat door te beweren dat het een vriend van kanker genezen zou hebben.

In een artikel in Het Laatste Nieuws van 8 februari legt ziekenhuisapotheker Pieter-Jan Cortoos (UZ Jette) uit dat methyleenblauw een 19^e-eeuwse kleurstof is met enkele medische toepassingen, maar dat er amper klinisch onderzoek is naar de effecten bij gezonde mensen (1). Hij waarschuwt voor risico’s zoals:

• serotoninesyndroom;
• mogelijke afwijkingen bij ongeboren baby’s;
• interacties met geneesmiddelen.

Bovendien kunnen online supplementen verontreinigd zijn met zware metalen, wat extra risico’s met zich meebrengt.

Bron

(1) Van Eenooghe I. ‘Bij te hoge dosis verkleuren zelfs je hart en hersenen mee’: hoe (on)gevaarlijk is methyleenblauw dat ook Robert F. Kennedy Jr. gebruikt? Het Laatste Nieuws. 8 februari 2025.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Methyleenblauw is meer dan 130 jaar geleden ontwikkeld als eerste volledig synthetische stof die in de geneeskunde gebruikt werd (2). Het werd aanvankelijk in de textielsector gebruikt als industriële kleurstof, voor het in 1891 werd ingezet als behandeling voor malaria. Later kreeg het toepassingen in de microscopie en als kleurstof bij medische beeldvorming.

De recente populariteit is grotendeels te danken aan influencers die het, zonder wetenschappelijke onderbouwing, promoten als een (ironisch genoeg) ‘natuurlijk’ supplement. Zoals vaak het geval is, worden daarbij de bevindingen van – meestal kleine – wetenschappelijke studies sterk overdreven of, al dan niet bewust, verkeerd geïnterpreteerd en gemengd met online desinformatie om een commerciële hype te creëren (3).

Geen bewijs voor methyleenblauw als ‘brain booster’

Influencers en online gezondheidsgoeroes beweren dat methyleenblauw hun productiviteit en mentale scherpte zou verhogen. De stof zou het zuurstofverbruik en de energieproductie in de mitochondriën kunnen verhogen en zou zo het leervermogen en het geheugen verbeteren. Daarbij wordt er vaak verwezen naar onderzoek die dat zou aantonen, hoewel die studies dat in werkelijkheid niet besluiten en grote beperkingen hebben (4):

• De meeste studies zijn uitgevoerd bij dieren en in laboratoriumexperimenten, zonder bewijs dat het bij mensen op dezelfde manier werkt.
• Langetermijnstudies ontbreken, waardoor risico’s en effecten bij langdurig gebruik niet goed bekend zijn.
• Positieve effecten worden uitgelicht, terwijl tegenstrijdige of neutrale resultaten minder aandacht krijgen.
• Vaak worden andere, veel hogere doseringen gebruikt dan wat er commercieel gebruikt wordt, zoals in een kleine studie die een lichte verbetering van kortetermijngeheugen aantoonde.

Bovendien worden wetenschappelijke bevindingen over de invloed van methyleenblauw op hersenaandoeningen vaak verkeerd geïnterpreteerd. Zo kan er mogelijk bij alzheimer een invloed zijn op de ophoping van eiwitten in de hersenen, wat verder onderzocht moet worden. Maar dat betekent niet zomaar dat het geheugen van gezonde mensen verbetert.

Risico’s

Zoals professor Cortoos aangeeft, zijn de risico’s groter bij hogere doseringen of langdurig gebruik en in bepaalde gevallen.

• Verkleuring van lichaamsweefsel: Lage dosissen kunnen urine, stoelgang, huid en slijmvliezen tijdelijk blauw kleuren, maar bij hoge dosissen kunnen zelfs organen zoals het hart en de hersenen verkleuren.
• Serotoninesyndroom: Omdat methyleenblauw de afbraak van serotonine, een boodschapperstof in de hersenen, beïnvloedt, kan het zeker in combinatie met antidepressiva leiden tot gevaarlijke ophopingen van serotonine. Dat kan koorts, spierspasmen en zelfs coma of de dood veroorzaken.
• Vertraagde afbraak van geneesmiddelen: Methyleenblauw kan de afbraak van bepaalde medicijnen remmen. Daardoor houdt hun effect in het lichaam langer aan, met toxische (giftige) bijwerkingen als gevolg.
• Zwangerschap: Dierenstudies tonen aan dat methyleenblauw schadelijk kan zijn voor de foetus.
• Gevaren bij G6PD-deficiëntie: Mensen met deze erfelijke aandoening hebben een verhoogd risico op een snelle afbraak van rode bloedcellen na inname van methyleenblauw. Dat kan leiden tot bloedarmoede en ernstige complicaties.

Bewezen gebruik

Hoewel methyleenblauw niet de status van wondermiddel verdient die sommige influencers het toeschrijven, heeft het wel enkele goed bestudeerde toepassingen:

• Behandeling van methemoglobinemie: Dit is een zeldzame aandoening waarbij het bloed onvoldoende zuurstof kan transporteren. Methyleenblauw helpt dat proces te herstellen en wordt als standaardbehandeling gebruikt.
• In sommige ernstige gevallen van lage bloeddruk tijdens een operatie kan methyleenblauw tijdelijk helpen om de bloeddruk te stabiliseren.
• Gebruik bij medische beeldvorming: methyleenblauw wordt als kleurstof gebruikt om bepaalde structuren in het lichaam zichtbaar te maken tijdens medische procedures.
• Het meest gangbare gebruik van methyleenblauw heeft niets met mensen te maken. Vaak wordt het gebruikt als ontsmettingsmiddel in aquariums om schimmels en bacteriën te bestrijden.

Conclusie

De populariteit op sociale media van methyleenblauw als wondermiddel voor de hersenen is een voorbeeld van hoe wetenschappelijk onderzoek kan worden uitvergroot en misbruikt voor commerciële doeleinden. Hoewel het enkele medische toepassingen heeft, is er geen bewijs dat het werkt bij gezonde mensen. De meeste studies zijn beperkt, uitgevoerd op dieren, of verkeerd geïnterpreteerd. Het gebruik van methyleenblauw als supplement is vooral een hype zonder degelijke wetenschappelijke onderbouwing, maar met mogelijke gezondheidsrisico’s.

Referenties

• (2) Schirmer RH, Adler H, Pickhardt M et al. ‘Lest we forget you--methylene blue...’. Neurobiol Aging 2011;32(12):2325.e7-16.
• (3) Tiller N. When Medicines Go Rogue, Part 1: Methylene Blue. Skeptical Inquirer. 20 april 2022.
• (4) Rojas JC, Bruchey AK, Gonzalez-Lima F. Neurometabolic mechanisms for memory enhancement and neuroprotection of methylene blue. Progress in Neurobiology 2012;96(1):32-45.