In het nieuws
Wetenschappers betwijfelen of het screenen van grote bevolkingsgroepen op allerlei soorten kanker zinvol is. Het grote publiek en politici twijfelen niet. Voor hen is kankerscreening nuttig. Zij moedigen deelname aan bevolkingsonderzoekingen sterk aan.
Factcheck
Het is niet zeker dat je langer leeft door je op kanker te laten screenen. De burger die overweegt in te gaan op een uitnodiging tot screening moet door de initiatiefnemers vooraf correct ingelicht worden over de wetenschappelijke onzekerheden in verband met screening.
Lees verder »Waar komt dit nieuws vandaan?
Het standpunt van wetenschappers werd samengevat in een analyse die gepubliceerd werd in het gerenommeerde British Medical Journal (1). Het besluit is dat mensen die zich op kanker laten screenen hierdoor niet langer leven. Overlijdens door de kanker waarnaar gezocht wordt verminderen vaak wel, maar die mensen sterven dan over dezelfde periode aan een andere oorzaak. Zij leven gemiddeld dus niet langer dan wie zich niet liet screenen.
Bron
(1) Prasad V et al. Why cancer screening has never been shown to "save lives"-and what we can do about it. BMJ. 2016 Jan 6;352:h6080.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Het lijdt geen twijfel dat je door screening een kanker vroegtijdig kan opsporen. Maar een kanker ontdekken is op zich niet de reden waarom iemand zich laat screenen. Wat telt is dat, dankzij de vroegtijdige ontdekking van de kanker en de daaropvolgende behandeling, de persoon in kwestie langer zal leven. Uit meerdere studies blijkt bijvoorbeeld dat door screening op borst- of darmkanker het risico op overlijden door die kankers vermindert. Dit resulteert echter niet in een langer leven. In oudere screeningstudies leefden mensen die zich lieten screenen op longkanker zelfs minder lang dan diegene die niet gescreend werden. Dit schadelijk effect van screening verdween met het gebruik van moderne X-stralen apparatuur, maar er kon niet aagetoond worden dat je door longscreening langer leeft.
Er zijn meerdere mogelijke verklaringen waarom je dankzij de ontdekking van een kanker in een vroeg stadium toch niet langer leeft. Het kan zijn dat de kanker nog zodanig klein is dat de persoon die eraan lijdt eerder zou sterven aan een andere oorzaak. Maar de behandeling van die kleine kanker met een operatie, bestraling en/of chemotherapie houdt een risico op overlijden in waar tegenover in dit geval geen voordeel staat.
Omgekeerd zijn sommige kankers zodanig kwaadaardig dat een behandeling steeds te laat komt. Als zo iemand overlijdt te wijten aan de behandeling, dan wordt zijn leven dus verkort als gevolg van de vroegtijdige ontdekking van de kanker. Dit was waarschijnlijk de reden waarom vroegere studies over screening op longkanker aantoonden dat screening schadelijk was. De behandeling van deze kankers was zeer ingrijpend en liep soms slecht af, maar er stond geen winst in levensjaren tegenover.
Verder mag men niet vergeten dat kanker meestal een ouderdomsziekte is wat betekent dat de meeste mensen die eraan sterven al een zekere leeftijd hebben. En uiteindelijk sterven we allemaal. Iemand bij wie een overlijden door kanker op zijn tachtigste verjaardag door screening voorkomen werd sterft mogelijk een week later aan een beroerte en heeft dus niets gewonnen door de vroegtijdige ontdekking van de kanker tien jaar eerder.
Conclusie
Het is niet zeker dat je langer leeft door je op kanker te laten screenen. De burger die overweegt in te gaan op een uitnodiging tot screening moet door de initiatiefnemers vooraf correct ingelicht worden over de wetenschappelijke onzekerheden in verband met screening.