Is tandpasta slecht voor de vruchtbaarheid van mannen?

Waar komt dit nieuws vandaan?

Uit onderzoek van professor Niels Skakkebaek van het Universitair Hospitaal in Kopenhagen - gespecialiseerd in onvruchtbaarheid - blijkt dat een op de drie veelvoorkomende chemicaliën in het huishouden, zoals in plastic, zonnecrème of schoonheidsproducten, het vermogen van de spermacellen ‘significant’ aantasten.

Volgens dit onderzoek beïnvloeden de chemicaliën het zwemgedrag van de spermacellen, die daardoor enzymen lossen die nodig zijn om een eicel binnen te dringen en te bevruchten. Daardoor wordt het sperma onvruchtbaar. Hoe groter het aantal schadelijke chemicaliën, hoe meer de spermacellen aangetast worden.

Bron

1. Schiffer C, Müller A, Egeberg DL et al. Direct action of endocrine disrupting chemicals on human sperm. EMBO Rep. 2014 May 12. DOI: 10.15252/embr.201438869

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Over chemicaliën bestaan een aantal veel voorkomende misverstanden (2):

• 1.Het is onmogelijk om alle chemicaliën te vermijden. Dit gaat niet want alles is gemaakt van chemicaliën, ofwel chemische stoffen. Er bestaan dan ook geen chemicalie-vrije producten. Er zijn geen alternatieven voor chemicaliën. Wel kan men producten kiezen op basis van de manier waarop ze zijn gemaakt en hoe ze worden gebruikt.
• 2.Chemicaliën zijn altijd gevaarlijk. Chemicaliën kunnen worden nagemaakt of worden onttrokken aan natuurlijke stoffen. Dit zegt niets over de eigenschappen ervan. De termen ‘synthetisch’ of ‘kunstmatig’ betekenen niet automatisch dat een stof slecht is. Net zoals de term ‘natuurlijk’ niet altijd inhoudt dat een stof beter is.
• 3.Blootstelling aan chemicaliën of een combinatie hiervan is een tikkende tijdsbom. De term ‘tijdbom’ klinkt alarmerend maar de aanwezigheid van een chemische stof of een combinatie van stoffen betekent niet automatisch dat het gevaarlijk is. Met de moderne middelen kunnen we al minieme hoeveelheden chemische stof aantonen. Iets aantonen betekent niet dat het schadelijk is.
• 4.Synthetische chemicaliën veroorzaken kanker en andere ziekten. Voor veel chemische stoffen is alleen aangetoond dat de substantie aanwezig was als de ziekte was vastgesteld, maar niet dat de stof de ziekte veroorzaakt. Dit is een belangrijk verschil. In veel gevallen blijkt later, bij verder onderzoek, dat er geen echt verband is of dat er een andere verklaring voor is.

Dit nieuws is een voorbeeld van hoe de resultaten van een onderzoek kunnen leiden tot misverstanden. Het onderzoek bestaat uit een hele reeks experimenten op sperma van mensen en muizen. In een laboratorium worden chemische stoffen aan het sperma toegevoegd en wordt gekeken naar het effect ervan. Dit soort onderzoek is belangrijk om nieuwe ideeën te testen, maar geeft geen basis om conclusie trekken over het effect op de voortplanting bij mensen.

Kernprobleem is dat deze studie geen degelijk uitgevoerd (gerandomiseerd) experiment is. Hierdoor kan niet worden bewezen dat de chemicaliën de veranderingen effectief veroorzaken. De studie toont alleen een verband aan, maar geen oorzakelijke relatie. Ook is de studie niet in detail gerapporteerd. Het is bijvoorbeeld niet altijd duidelijk hoeveel experimenten zijn uitgevoerd, hoe de resultaten zijn geanalyseerd en welke resultaten wel en welke niet zijn gerapporteerd. 

Conclusie

Op basis van deze studie kun je niet concluderen dat tandpasta en zeep schadelijk zijn voor sperma, laat staan dat ze de vruchtbaarheid aantasten.

Referenties

2. Sense about science. A guide for the lifestyle sector and anybody with questions about chemical stories. London. 2^nd ed. 2014. (www.senseaboutscience.org)