Is obesitas een ziekte?

Wat weten we hierover?

Obesitas in cijfers

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) verdrievoudigde het voorkomen van obesitas sinds 1975 (1).

• In 2016 leden 1,25 miljard volwassenen aan overgewicht (BMI tussen 25 en 30).
• 650 miljoen volwassenen kampten in datzelfde jaar met obesitas (BMI hoger dan 30).
• In 2020 hadden 39 miljoen kinderen onder de 5 jaar overgewicht of obesitas.

De WHO besluit dat meer mensen sterven van overgewicht en obesitas dan van ondergewicht, en dat preventie mogelijk is.

Standpunten over obesitas

• Strikt genomen spreekt de WHO zich niet uit over de vraag of obesitas een ziekte is of niet. Het verklaart dat obesitas een gevolg is van meer energie op te nemen dan je lichaam verbruikt (1).
• Dit standpunt staat in contrast met een consensusverklaring van de Belgian Association for the Study of Obesity (BASO), waarin duidelijk gesteld wordt dat ‘obesitas een ziekte is die wordt gekenmerkt door een overmatige ophoping van lichaamsvet’ (2).
• Het Vlaams Instituut Gezond Leven bespreekt hoofdzakelijk de gevolgen en de behandeling van obesitas (3).
• De World Obesity Federation laat er geen twijfel over bestaan: obesitas is een ziekte (4).

Bron

• (1) Obesity and overweight (who.int)
• (2) BASO consensus 2020_Dutch_main (easo.org)
• (3) Obesitas en overgewicht uit de doeken | Gezond Leven
• (4) Bray GA, Kim KK, Wilding JPH; World Obesity Federation. Obesity: a chronic relapsing progressive disease process. A position statement of the World Obesity Federation. Obes Rev. 2017 Jul;18(7):715-723.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Wat weten we zeker over obesitas?

Het blijft het debat voeden of we obesitas als ziekte moeten beschouwen, of als een gevolg van een gedragspatroon dat tot overconsumptie leidt. Over twee zaken bestaat echter geen twijfel:

• (Langdurige) obesitas kan op termijn een aantal gezondheidsproblemen veroorzaken, zoals diabetes, hart- en vaatziekten en kanker. Diabetes type 2 is een gevolg van overgewicht.
• De behandeling van obesitas is in theorie eenvoudig, namelijk minder energie opnemen dan je lichaam verbruikt. Maar in de praktijk is het aartsmoeilijk en zeer complex.
  • Verschillende studies tonen aan dat 5 jaar na gewichtsverlies de meeste kilo’s er weer aankomen (5).
  • Dat betekent in de praktijk dat preventie van overgewicht en obesitas van essentieel belang is, zeker bij kinderen en jongvolwassenen.
  • Op Wereldobesitasdag wordt preventie ook benadrukt. In de praktijk betekent dat een beter leefmilieu creëren met gezonde voeding en lichaamsbeweging.

Voor- en tegenargumenten om obesitas als ziekte te beoordelen

Er zijn verschillende argumenten om obesitas als ziekte te beschouwen. Deze erkenning zou kunnen leiden tot:

• minder schaamte- en schuldgevoelens bij personen met obesitas;
• een mogelijke financiering van de behandeling door de ziektekostenverzekeraars.
  • In dat opzicht is het belangrijk om te weten dat er een belangenconflict is in het BASO-document (2): het geniet financiële steun van een farmaceutisch bedrijf dat actief is op de obesitasmarkt.

Er bestaan echter evenveel argumenten om obesitas niet als ziekte op zich te verklaren, maar als een risicofactor op chronische aandoeningen.

• De voedings- en reclame-industrie zetten ons aan tot overconsumptie, en moeten aangepakt worden.
• Een erkenning als ziekte zonder structurele maatregelen zal uiteindelijk weinig veranderen aan de obesitaspandemie.

Conclusie

Het al of niet erkennen van obesitas als ziekte is het onderwerp van een vurig debat. Over de gevolgen van obesitas bestaat geen twijfel: meer diabetes, hart- en vaatziekten en kanker. De behandeling van obesitas lijkt eenvoudig (minder eten, meer bewegen), maar is in wezen aartsmoeilijk. Op Wereldobesitasdag wordt het belang van preventie benadrukt, meer bepaald een beter leefmilieu creëren met gezonde voeding en lichaamsbeweging.

Referenties

(5) Anderson JW, Konz EC, Frederich RC, Wood CL. Long-term weight-loss maintenance: a meta-analysis of US studies. Am J Clin Nutr. 2001 Nov;74(5):579-84. PubMed PMID: 11684524.