In het nieuws
Nu de Europese Commissie moet beslissen over een verlenging van de vergunning van glyfosaat, het veelbesproken bestanddeel van veel onkruidverdelgers, laait de discussie weer op.
Factcheck
Of glyfosaat kankerverwekkend is of niet, is niet eenvoudig te beantwoorden. Er is momenteel geen zekerheid: noch dat het kankerverwekkend is voor mensen, noch dat het helemaal veilig is. Wel is er duidelijk nood aan meer onderzoek. Zo loont het de moeite om de werkelijke blootstelling in kaart te brengen en te kijken naar de negatieve gezondheidseffecten die bij deze hoeveelheden kunnen optreden.
Lees verder »Waar komt dit nieuws vandaan?
In maart 2015 werd glyfosaat toegevoegd aan de categorie ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ van de lijst van het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie. Glyfosaat is de meest gebruikte onkruidverdelger en zit in RoundUp en aanverwanten. De vrees is dat het via de bodem ook in de voedselketen terechtkomt. Experts van het IARC bestempelen glyfosaat en glyfosaatbevattende onkruidverdelgers als waarschijnlijk kankerverwekkend omdat dierexperimenten voldoende zouden aantonen dat deze kanker veroorzaken. Verder is bekend dat de stof in dierexperimenten en laboratoriumschaaltjes het genetisch materiaal van cellen kan beschadigen. Verschillende studies bij mensen vonden een verband tussen blootstelling aan glyfosaat en kanker (non-Hodgkinlymfoom). Andere studies spreken dit echter tegen. Daarom kan men vandaag niet met zekerheid stellen dat glyfosaat en producten waarin het verwerkt zit kankerverwekkend zijn voor de mens (1).
Het rapport over glyfosaat van IARC heeft echter grote bezorgdheid veroorzaakt omdat er de voorbije decennia een enorme toename is in het gebruik van deze onkruidverdelger. Aanvankelijk werd het enkel gebruikt om een veld onkruidvrij te maken vooraleer te planten of te zaaien, maar tegenwoordig ook om granen oogstklaar te maken. Zelfs tijdens het groeiproces wordt glyfosaat gebruikt als de gewassen zelf resistent gemaakt zijn tegen de onkruidverdelger. Dergelijke gewassen mogen in België niet geteeld worden, maar kunnen via import op ons bord terechtkomen. Hoe dan ook is de blootstelling aan glyfosaat de laatste jaren toegenomen (2).
Tegenover het IARC-rapport staat het rapport van EFSA: de Europese voedselveiligheidautoriteit, uitgebracht in november 2015. EFSA concludeert dat er onvoldoende aanwijzingen zijn dat glyfosaat kankerverwekkend is. Meer nog, EFSA stelt voor om de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) te verhogen van 0,3 tot 0,5 mg / kg lichaamsgewicht / dag. De ADI geeft weer hoeveel glyfosaat we levenslang dagelijks mogen opnemen (wat we onbewust doen via de voedselketen) zonder dat dit effect heeft op onze gezondheid (3).
Bron
(1) http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol112/mono112-09.pdf
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Het lijkt zeer vreemd dat twee organisaties die bekend staan om hun wetenschappelijke ernst tot tegenstrijdige conclusies komen. Beide organisaties hebben echter niet precies hetzelfde onderzocht. EFSA beperkt zich in zijn rapport tot studie van glyfosaat, terwijl IARC zowel glyfosaat als de producten waarin het verwerkt wordt bekeken heeft (4). Het is dus mogelijk dat niet zozeer glyfosaat, maar andere bestanddelen kankerverwekkend zijn. EFSA geeft in zijn rapport ook aan dat er meer onderzoek nodig is naar bepaalde hulpstoffen die gebruikt worden bij de productie van onkruidverdelgers.
Daarnaast heeft IARC de waarschijnlijkheid onderzocht dat glyfosaat en glyfosaatbevattende onkruidverdelgers kanker kunnen veroorzaken los van de wettelijke bepalingen die gelden. EFSA houdt wel rekening met de maximale hoeveelheid die wettelijk mag gebruikt worden. Zij bekijken of blootstelling aan glyfosaat bij correct gebruik negatieve gezondheidseffecten kan hebben en zijn tot de conclusie gekomen dat dit niet zo is (3). De vraag is of er nog sprake is van correct gebruik. Het loont de moeite om te kijken naar de reële huidige blootstelling en de effecten hiervan op de gezondheid.
Er zitten nog andere verschillen in de studies die beide organisaties gebruikt hebben. IARC baseert zich steeds op gepubliceerde studies die aan bepaalde kwaliteitseisen moeten voldoen. EFSA heeft zich daarnaast ook gebaseerd op niet-gepubliceerde studies gemaakt in opdracht van de producenten van de onkruidverdelgers. Ondanks het feit dat de laboratoria die deze studies hebben uitgevoerd aan strenge criteria moeten voldoen om hun onafhankelijkheid te garanderen, fronsen onafhankelijke wetenschappers de wenkbrauwen. Zij zeggen dat EFSA te veel belang heeft gehecht aan de studies van producenten van onkruidverdelgers en dat de organisatie onvoldoende transparant is over de manier waarop bepaalde beoordelingen tot stand zijn gekomen (5).
Conclusie
Of glyfosaat kankerverwekkend is of niet, is niet eenvoudig te beantwoorden. Er is momenteel geen zekerheid: noch dat het kankerverwekkend is voor mensen, noch dat het helemaal veilig is. Wel is er duidelijk nood aan meer onderzoek. Zo loont het de moeite om de werkelijke blootstelling in kaart te brengen en te kijken naar de negatieve gezondheidseffecten die bij deze hoeveelheden kunnen optreden.
Referenties
(2) Myers, J. P., Antoniou, M. N., Blumberg, B., Carroll, L., Colborn, T., Everett, L. G. & Vandenberg, L. N. (2016). Concerns over use of glyphosate-based herbicides and risks associated with exposures: a consensus statement. Environmental Health, 15(1), 1.
(3) EFSA (European Food Safety Authority), 2015. Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment of the active substance glyphosate. EFSA Journal 2015;13(11):4302, 107 pp. doi:10.2903/j.efsa.2015.4302
(5) Portier, C. J., Armstrong, B. K., Baguley, B. C., Baur, X., Belyaev, I., Bellé, R. & Budnik, L. T. (2016). Differences in the carcinogenic evaluation of glyphosate between the International Agency for Research on Cancer (IARC) and the European Food Safety Authority (EFSA). Journal of epidemiology and community health, jech-2015.