In het nieuws
Op de Wereld Bloeddonordag roept de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op om (regelmatig) bloed te geven. Want bloed, plasma en bloedplaatjes zijn levensbelangrijk in de gezondheidszorg. Maar wat gebeurt er met je bloed, plasma of bloedplaatjes na je donatie? En vanwaar komen die soms heel specifieke vragen op de donorzelftest?
Factcheck
Je bloed, plasma en bloedplaatjes kunnen het leven redden van iemand die dit nodig heeft door een ongeval, operatie of ziekte. Van plasma worden medicijnen gemaakt. Bloedplaatjes worden gebruikt in wetenschappelijk onderzoek. Omdat bloed veilig moet zijn voor wie het krijgt toegediend, mag je in sommige risicosituaties (even) niet doneren.
Lees verder »Wat weten we hierover?
Waar wordt je donatie voor gebruikt?
In 2021 werd er 248.627 keer bloed gegeven, 149.741 keer plasma en 16.445 keer bloedplaatjes. Dat is al veel, maar toch zijn er steeds vaker lage voorraden bij het Rode Kruis-Vlaanderen. Ze roepen dan ook regelmatig op om bloed, plasma of bloedplaatjes te komen doneren. Waar hebben ze dat voor nodig?
Bloed
Wanneer iemand veel bloed verliest, krijgt hij of zij jouw rode bloedcellen toegediend. Iemand kan veel bloed verliezen:
- door een ongeval;
- door een maagbloeding;
- tijdens een operatie.
Ook personen met ernstige bloedarmoede door een aandoening kunnen er weer wat bovenop komen met extra rode bloedcellen.
Plasma
Met je plasma help je:
- personen met een stollingsstoornis, omdat ze heel veel bloed verloren of een bloedziekte hebben;
- pasgeboren baby’s met geelzucht;
- om levensreddende medicatie te maken.
Plasma mag je om de 2 weken geven.
Bloedplaatjes
Sommige mensen maken zelf niet genoeg bloedplaatjes aan, bijvoorbeeld:
- personen met een bloedziekte zoals leukemie;
- mensen die bestraling of chemotherapie krijgen.
Zij krijgen dan jouw bloedplaatjes toegediend.
Soms kunnen bloedplaatjes niet meer gebruikt worden om aan personen te geven (transfusie). Bij Rode Kruis-Vlaanderen gebruikt het Transfusion Research Center (TReC) deze bloedplaatjes voor onderzoek. Ze onderzoeken er bijvoorbeeld hoe ze bloedplaatjesconcentraten kunnen gebruiken om organen te kweken in een labo.
Wil je graag meer weten over dit onderzoek? Onderzoeker Hendrik Feys kwam het allemaal uitleggen in onze podcast.
Bron
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Waarom mag je soms geen bloed geven?
Op de donorzelftest op de website van het Rode Kruis en op de vragenlijst die je invult voor je bloed mag geven, staan enkele specifieke vragen. Waarom mag je in deze specifieke gevallen geen bloed geven?
‘Indien je in de periode 1980-1996 alles samengeteld meer dan 6 maanden verbleven hebt in het Verenigd Koninkrijk (Engeland, Schotland, Wales, Noord-Ierland), op het eiland Man, op de Kanaaleilanden Jersey en Guernsey, in Gibraltar of op de Falklandeilanden’
Deze maatregel is waarschijnlijk de meest specifieke van de hele lijst. De verklaring hiervoor is eenvoudig: in die regio was er tijdens die periode een epidemie van de gekkekoeienziekte (boviene spongiforme encefalopathie, BSE):
- BSE kan je krijgen door besmet rundsvlees te eten.
- Meer dan 10 jaar nadat je besmet raakt, kan je een dodelijke ziekte krijgen die verwant is aan de ziekte van Creutzfeldt-Jakob. Er bestaat geen medicatie tegen.
- Voor je ziek wordt, kan je ook anderen besmetten via je bloed. Maar er bestaan geen routinetesten om dit op te sporen.
Wegens het risico dat je, zonder dat je het weet, anderen zou besmetten, mag je geen bloed geven als je tussen 1980 en 1996 meer dan 6 maanden in een risicogebied hebt verbleven (1).
‘Indien je als 65-plusser in de laatste 3 jaar geen donatie meer hebt gedaan’
Een 65-plusser die jaarlijks bloed geeft, mag dit blijven doen. Maar ben je bijvoorbeeld 66 en heb je al lang geen donatie meer gedaan? Dan mag je dat ook niet meer doen. Dit heeft te maken met bepaalde risico’s die vergroten wanneer je ouder wordt:
- Bloed, plasma of bloedplaatjes doneren heeft een impact op je hart en bloedvaten. Hoe ouder je wordt, hoe minder goed je lichaam dit kan opvangen.
- Iemand die regelmatig doneert, is dit gewoon. Ga je voor de eerste keer? Dan heb je vaak een beetje stress, wat ook extra stress voor je hart betekent.
- Je hebt met de leeftijd ook een grotere kans op slagaderverkalking, waardoor je meer risico loopt op zeldzame complicaties zoals:
- hartritmestoornissen;
- een hartinfarct;
- een beroerte.
Heb je de afgelopen 3 jaar nog gedoneerd en verliep dat goed? Dan weet je dat je lichaam een donatie nog goed aankan. Daarom mag je na je 65 wel nog blijven bloed geven, zolang je gezond blijft en goedkeuring krijgt van de arts op de bloedinzameling.
‘Indien je als man seks hebt met mannen’
Over deze maatregel ontstond er recent discussie. Nochtans heeft dit niets te maken met geaardheid, maar enkel met seksueel risicogedrag.
Het risico op bepaalde infecties, zoals hiv, is beduidend hoger bij mannen die seks hebben met mannen. Daarom mogen vrouwen die seks hebben met vrouwen bijvoorbeeld wel bloed geven zonder uitstel en heteroseksuele personen ook.
Wat dan met mannen in een monogame relatie? Veel mannen die seks hebben met mannen vrijen veilig. En veel mannen die seks hebben met mannen zijn monogaam. Sommigen vinden de maatregel discriminerend, maar besmetting binnen een monogame relatie tussen 2 mannen ligt toch nog meer dan 50 keer hoger dan binnen een monogame relatie tussen een man en een vrouw (2). Via vragenlijsten wordt nagegaan of er sprake is van risicogedrag bij de potentiële donor of bij zijn/haar partner, wat niet altijd evident is.
Wie maakt deze richtlijnen?
In de donorrichtlijn staat In welke gevallen je geen bloed mag geven. Deze richtlijn wordt om de paar jaar volledig onder de loep genomen. Ze wordt ook voortdurend geüpdatet wanneer:
- er nieuwe wetenschappelijke inzichten zijn;
- de wettelijke regelgeving verandert;
- er bepaalde (al dan niet nieuwe) aandoeningen voor problemen zorgen, zoals tijdens de coronapandemie.
Rode Kruis-Vlaanderen geeft adviezen aan de overheid over deze richtlijnen. Uiteindelijk beslist de overheid of regels al dan niet aangepast worden. Deze beslissingen mag je ook niet zomaar nemen. De levens van de mensen die het bloed krijgen kunnen ervan af hangen. Daarom moeten eventuele versoepelingen of veranderingen van de regels altijd voldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn.
Conclusie
Je bloed, plasma en bloedplaatjes kunnen het leven redden van iemand die dit nodig heeft door een ongeval, operatie of ziekte. Van plasma worden medicijnen gemaakt. Bloedplaatjes worden gebruikt in wetenschappelijk onderzoek. Omdat bloed veilig moet zijn voor wie het krijgt toegediend, mag je in sommige risicosituaties (even) niet doneren.