Hoe betrouwbaar is de klassieke coronatest (PCR-test)?

Waar komt dit nieuws vandaan?

Betrouwbaarheid van tests

Hoe betrouwbaar een test is, wordt uitgedrukt met twee begrippen: de specificiteit en de sensitiviteit. 

Specificiteit

• De specificiteit is de kans op 100 dat een test een negatief resultaat oplevert bij personen die niet besmet zijn met het coronavirus. Het is dus de kans op 100 om niet-zieke mensen op te sporen.
  • Bij een specificiteit van 100% scoort iedereen negatief die de ziekte niet heeft: perfect dus!
  • Bij een specificiteit van 0% scoort niemand negatief die de ziekte niet heeft: een ramp! Dat betekent dat iedereen die niet besmet is met het virus toch positief scoort, alsof ze er wel mee besmet zijn. Met zo’n test kun je uiteraard niets aanvangen.

Sensitiviteit

• De sensitiviteit is de kans op 100 dat een test een positief resultaat oplevert bij personen die besmet zijn met het coronavirus. Het is dus de kans op 100 om zieke (of besmettelijke) personen op te sporen.
  • Bij een sensitiviteit van 100% scoort iedereen positief die de ziekte heeft: ideaal!
  • Bij een sensitiviteit van 0% scoort niemand positief die de ziekte heeft. Dit betekent dat iedereen die besmet is met het virus toch negatief scoort, alsof ze er niet mee besmet zijn. Dat is ook een waardeloze test. 

De perfecte test scoort 100% op specificiteit en 100% op sensitiviteit, maar zo'n ideaal is moeilijk haalbaar.

Bij valspositieve tests (je scoort positief terwijl je niet ziek bent) plaatsen we mensen onnodig in quarantaine. Personen die een valsnegatieve test (je scoort negatief terwijl je wel besmettelijk of ziek bent)afleggen, kunnen dan weer onbewust andere mensen besmetten.

Hoe zit het met de klassieke coronatests (PCR-test) (1)?

specificiteit

• Voor specificiteit scoorden de verschillende tests boven de 99%: maximaal 1% van de tests geeft met andere woorden valspositieve resultaten. Dit is heel weinig.
• Maar er zijn wel veel zwak-positieve testresultaten (zie verder).

Sensitiviteit

• Voor sensitiviteit scoorden de tests doorgaans veel lager, zelfs onder de 90%. Dat betekent dat minstens 10% van de personen valsnegatieve resultaten krijgen.

De sensitiviteit is afhankelijk van verschillende factoren:

• de plaats waar het staal afgenomen wordt:
  • Stalen uit de onderste luchtwegen (luchtpijp, luchtpijptakken en het longweefsel) zijn gevoeliger (minder vaak valsnegatief), dan stalen uit de bovenste luchtwegen (neus, keel en strottenhoofd, boven de stembanden).
  • Een staal uit de voorkant van de neus (ondiepe neuswisser) is ook minder gevoelig dan een staal van de achterkant van de keel (via een diepe neuswisser).
• het moment waarop het staal afgenomen wordt:
  • Een test is het meest gevoelig vanaf de start van je klachten tot ongeveer dag 5 na de start van de klachten.
  • Een test afgenomen 10 dagen na de start van de klachten is al een stuk minder gevoelig.
• hoe het staal afgenomen wordt:
  • Een correcte afname is erg belangrijk.
  • Dit maakt dat zelftests een stuk minder gevoelig zijn dan tests afgenomen door geschoold medisch personeel.

Bron

(1) https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_fact_sheet_ENG.pdf

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

In de praktijk kunnen twee situaties voorkomen: je test positief of je test negatief op het coronavirus. Bij een positieve test is de kans groot dat je besmet bent met het virus. Bij een negatieve test is er een kans dat je toch besmet bent, maar dat de test ‘zich vergist heeft’.

Zwak-positieve resultaten

Het verhaal wordt iets moeilijker als je weet dat zelfs kleine hoeveelheden genetisch materiaal van het coronavirus reeds een positief testresultaat kunnen veroorzaken. Dat noemen we een zwak-positief resultaat. Het kan optreden wanneer:

• je nog maar net besmet werd, waardoor er nog maar weinig virus in jou aanwezig is;
• het staal niet goed afgenomen werd, waardoor er maar weinig virus op het wattenstaafje is terechtgekomen;

→ In deze twee gevallen test je positief en ben je ook echt besmet.

• de besmetting in het verleden plaatsvond. Na een infectie kunnen er restjes van het virus in je lichaam overblijven, al zijn er geen actieve virusdeeltjes meer aanwezig. Je test dan positief, maar je bent niet meer besmettelijk.

→ Daarom moeten mensen die minder dan 6 maanden geleden een bevestigde covid-19-infectie doormaakten enkel opnieuw getest worden bij ernstige symptomen of bij milde symptomen in combinatie met een hoog-risicocontact.

De arts beslist

Bij zwak-positieve resultaten houdt een arts daarom ook rekening met symptomen zoals hoesten, kortademigheid, smaak- en reukverlies. Hij doet dit om te kunnen beslissen of iemand met een zwak-positief resultaat in quarantaine moet of niet. Omgekeerd kijkt een arts bij een negatieve test ook of je symptomen hebt, om vals-negatieve resultaten zoveel mogelijk uit te sluiten.

Een arts kan een negatieve test altijd ‘overrulen’. Dat wil zeggen dat een arts, wanneer hij sterk vermoedt dat iemand toch besmet is, beslist om de persoon in kwestie als covid-19-positief te beschouwen, ook al is zijn testresultaat negatief. Het oordeel van een arts blijft belangrijk, en we mogen ons dus niet blindstaren op een testresultaat alleen.

Conclusie

Bij een sterk positieve uitslag is er weinig twijfel, dan ben je besmet met het coronavirus. Bij een zwak-positieve uitslag of bij een negatief resultaat heb je minder zekerheid. Dan moet je niet alleen rekening houden met het testresultaat, maar ook met eventuele symptomen.

Referenties

Ruben Mersch. Hoe werkt de coronatest? De Correspondent. https://decorrespondent.nl/11598/hoe-werkt-de-coronatest/721977170112-168ca258. 14 september 2020