In het nieuws
In een opiniestuk in De Standaard van 2 oktober 2023 schrijft Gwendolyn Rutten (Vlaams Parlement, Open VLD): ‘In een recente wetenschappelijke publicatie, in samenwerking met de universiteit van Parijs, bleek hormoonbehandeling in de (peri)menopauze effectief in de strijd tegen dementie bij vrouwen. Toch dringt die optimistische boodschap in Vlaanderen nauwelijks door en neemt angst vaak de overhand’.
Factcheck
Onderzoekers stellen vast dat hormoonsubstitutie in de menopauze, gegeven aan vrouwen die door een specifiek gen (APO E4) een groter risico lopen op de ziekte van Alzheimer, de concentratie van een biomarker in het bloed vermindert. Die concentratie zou informatie geven over je kans op alzheimer, maar over de gevoeligheid van deze biomarker bestaat momenteel nog discussie. Op dit moment is het dus lang niet zeker of hormoontherapie in de menopauze vrouwen kan beschermen tegen de ziekte van Alzheimer. Eerder onderzoek toonde trouwens het omgekeerde aan.
Lees verder »Waar komt dit nieuws vandaan?
In De Standaard breekt politica Gwendolyn Rutten een lans voor hormoontherapie in de perimenopauze (1). De perimenopauze zijn de overgangsjaren voorafgaand aan de menopauze. Daarbij verwijst ze ook naar een mogelijk beschermend effect op dementie.
De ziekte van Alzheimer treft dubbel zoveel vrouwen als mannen. Dat komt doordat vrouwen gemiddeld langer leven, maar heeft waarschijnlijk ook te maken met hun hormoonhuishouding. Het vrouwelijk hormoon oestrogeen heeft een beschermende werking op de hersenen. Maar tijdens de menopauze neemt de oestrogeenproductie in de eierstokken abrupt af. Daarom wordt aangenomen dat het grotere risico op dementie bij vrouwen mogelijk te maken heeft met de menopauze.
Naast dit sekseverschil hebben sommige mensen een groter risico op alzheimerdementie omdat ze erfelijk belast zijn: mannen en vrouwen die een bepaald gen (een stukje genetische code) dragen, genaamd APO E4, hebben bijvoorbeeld een hogere kans om de ziekte van Alzheimer te ontwikkelen.
In een nieuw onderzoek wilden wetenschappers nagaan of hormoontherapie in de menopauze het risico op alzheimerdementie kan verminderen bij vrouwen in de menopauze die drager zijn van APO E4 (2).
- De onderzoekers gaven een groep menopauzale vrouwen met APO E4 gedurende 6 maanden hormoontherapie en een vergelijkbare groep vrouwen niet.
- Ze evalueerden het effect door de concentratie van een stofje in het bloed te meten, dat verband zou houden met de ziekte van Alzheimer.
- Dit eiwitachtig stofje, een biomarker, is verhoogd bij personen met een hoger risico op de ziekte van Alzheimer.
- Bij de groep vrouwen die hormoontherapie kreeg, was de concentratie van deze biomarker na 6 maanden lager dan bij de groep die geen hormoontherapie kreeg.
Daaruit besluiten de onderzoekers dat hormoontherapie in de menopauze het risico op alzheimer bij erfelijk belaste vrouwen (via APO E4) vermindert.
Bron
- (1) Mevrouw Rutten, u zit in de overgang. Gwendolyn Rutten, De Standaard, 2 okt 2023 (https://www.standaard.be/cnt/dmf20231001_96900365)
- (2) https://alz-journals.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/alz.12759
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
We kunnen enkele bedenkingen formuleren bij dit onderzoek:
- De studie toont niet aan dat vrouwen die APO E4 dragen effectief minder risico lopen op alzheimer door hormoontherapie. Er werd enkel een afname vastgesteld van een biomarker.
- Nu is er discussie over de waarde van deze biomarkers in het bloed, die in verband gebracht worden met het risico op alzheimerdementie.
- De Europees-Amerikaanse taskforce dementie stelt dat er dringend nood is aan een verfijning van deze biomarkers (3). Op dit moment zouden ze niet gevoelig genoeg zijn om echt risicopersonen te detecteren.
- De hypothese dat hormoonsubstitutietherapie in de menopauze het risico op dementie zou verlagen, werd al eerder onderzocht en leverde tegenstrijdige resultaten op.
- Zo werd in een grote gecontroleerde studie bij vrouwen vanaf 65 jaar aangetoond dat diegenen die hormoontherapie kregen, meer dementie ontwikkelden in plaats van minder (4).
Conclusie
Onderzoekers stellen vast dat hormoonsubstitutie in de menopauze, gegeven aan vrouwen die door een specifiek gen (APO E4) een groter risico lopen op de ziekte van Alzheimer, de concentratie van een biomarker in het bloed vermindert. Die concentratie zou informatie geven over je kans op alzheimer, maar over de gevoeligheid van deze biomarker bestaat momenteel nog discussie. Op dit moment is het dus lang niet zeker of hormoontherapie in de menopauze vrouwen kan beschermen tegen de ziekte van Alzheimer. Eerder onderzoek toonde trouwens het omgekeerde aan.
Referenties
- (3) Bateman RJ, Blennow K, Doody R et al. Plasma Biomarkers of AD Emerging as Essential Tools for Drug Development: An EU/US CTAD Task Force Report. J Prev Alzheimers Dis. 2019;6(3):169-173. doi: 10.14283/jpad.2019.21. PMID: 31062827.
- (4) Espeland MA, Rapp SR, Shumaker SA et al. Conjugated equine estrogens and global cognitive function in postmenopausal women. Women’s health initiative memory study. JAMA. 2004;291:2959-68.