De ‘penopauze’ is niet de tegenhanger van de menopauze

Waar komt dit nieuws vandaan?

Ongeveer 40% van de mannen boven de 50 jaar zou symptomen ervaren van de zogenaamde ‘penopauze’, ook wel ‘andropauze’ of ‘de overgang bij mannen’ genoemd. Dat wordt beweerd in een artikel in Het Laatste Nieuws (1). Zoals bij vrouwen de hormonen oestrogeen en progesteron afnemen in de menopauze, zal bij mannen het testosteron geleidelijk dalen. Dat zou tot minder energie, stemmingswisselingen, slechter slapen en minder zin in seks kunnen leiden.

Als je een ‘bierbuik’ hebt, loop je als man meer risico, vermeldt het artikel. Te veel buikvet zet testosteron om in oestrogeen. Je zou daardoor gelijkaardige klachten krijgen als vrouwen in de menopauze. Er is nog niet veel geweten over hoe dat allemaal werkt bij mannen.

Bron

(1) Luijters S. Vier op de tien mannen boven de 50 komen in ‘penopauze’: zo herken je het en dit kun je eraan doen. Het Laatste Nieuws. 16 oktober 2024.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Wat is de ‘penopauze’?

De term 'penopauze' verwijst naar klachten die mannen kunnen krijgen door een daling van het mannelijk hormoon testosteron. Het is een modewoord dat vaak in plaats van ‘andropauze’ of - nog correcter - ‘laat hypogonadisme’ wordt gebruikt (2, 3).

Vanaf 40 jaar ongeveer begint een man jaarlijks 1 tot 2% minder testosteron te produceren. Niet elke man heeft daar last van.

Heb je door de daling van testosteron problemen op seksueel vlak, zoals:

• zwakkere of korte erecties;
• minder ochtenderecties;
• minder zin in seks (2, 4)?

Dan zou je van een penopauze kunnen spreken. Volgens de European Male Ageing Study (EMAS) heeft slechts 2,1% van de mannen tussen de 40 en 79 jaar zulke problemen. Dat percentage stijgt met de leeftijd. Het zijn vooral mannen die al op jonge leeftijd weinig testosteron produceerden. Met het ouder worden zakt hun productie net onder de drempel.

Als je die seksuele problemen niet hebt, is de kans klein dat je in de penopauze zit.

Ervaar je als man eerder klachten als vermoeidheid, slaapproblemen, stemmingswisselingen of spierzwakte, dan heeft dat waarschijnlijk een andere oorsprong (2).

Wist je dat? Ongeacht een laag of normaal testosteron heeft één op de vier mannen last van seksuele problemen.

Verschil met de menopauze

De penopauze is niet hetzelfde als de menopauze bij vrouwen:

• Bij vrouwen dalen de hormonen oestrogeen en progesteron snel en abrupt vanaf een zekere leeftijd, wat leidt tot onvruchtbaarheid.
  • Bij mannen daalt de testosteronproductie zeer geleidelijk.
  • Bovendien blijven mannen hun leven lang vruchtbaar.
• Meer dan de helft van de vrouwen ervaart klachten van de menopauze (5).
  • Weinig mannen hebben last van hun geleidelijk dalende testosteronproductie (2, 3).
  • Toch ervaart een grote groep oudere mannen allerlei ongemakken. De oorzaak daarvan ligt elders.

Minder testosteron door overgewicht

Mannen met een ongezonde levensstijl, vooral mannen met overgewicht, produceren minder testosteron dan hun gezonde leeftijdsgenoten. Buikvet doet de testosteronproductie zakken.

Waar het getal 40% in Het Laatste Nieuws vandaan komt, is onduidelijk, maar laat dat nu wel hetzelfde cijfer zijn als het percentage mannen met overgewicht (6).

Is testosteron-therapie een goede oplossing?

Oudere mannen met weinig testosteron hebben vaak een ongezonde levensstijl. Daarom is het belangrijk om te focussen op gezondere leefgewoontes: gezonder eten, minder alcohol, meer bewegen en goed slapen. Het is cruciaal dat je gewicht verliest en je chronische ziekte aanpakt. Samen met de overtollige kilo’s kunnen ook erectieproblemen op die manier verdwijnen. Laat je eventueel begeleiden door je huisarts, verpleegkundige of diëtist.

Testosteron-therapie biedt hier geen oplossing. Er zijn ook risico’s aan verbonden: meer hartziekte en het aanwakkeren van sluimerende prostaatkanker (3). Daarnaast is er nog te weinig bekend over de langetermijneffecten (2).

Conclusie

Mannen blijven hun hele leven vruchtbaar. Er bestaat dus geen tegenhanger voor de menopauze. Het is wel zo dat mannen vanaf hun 40ste geleidelijk minder testosteron produceren. De meesten merken daar niets van: geen 40%, maar 2,1% van de mannen tussen 40 en 79 jaar zou er last van ondervinden. Dat toch veel mannen bij het ouder worden met erectiestoornissen en futloosheid worstelen, is geen hormonale kwestie. Het is vooral het gevolg van een ongezonde levensstijl (in hoofdzaak overgewicht) en chronische aandoeningen. Zo’n 40% van de mannen heeft overgewicht.

Referenties

• (2) Huhtaniemi I T. Andropause – lessons from the European Male Ageing Study. Ann Endocrinol (Paris). 2014;75(2):128-31.
• (3) Finoulst M. Is testosteron een jeugdelixir? Gezondheid en Wetenschap. Sept 2014.
• (4) Allesoverseks.be van Sensoa. Menopauze en andropauze.
• (5) Gezondheid en Wetenschap. Menopauze. Apr 2023.
• (6) Wereldgezondheidsorganisatie. Obesity and overweight. Maart 2024.