Botox en fillers leiden soms tot drama’s

Waar komt dit nieuws vandaan?

In het artikel van VRT NWS van 10 januari trekt plastisch chirurg Katrien Lagey aan de alarmbel over het stijgend aantal meldingen van complicaties na botox- en fillerbehandelingen (1). Op korte tijd liepen er meer dan 100 klachten binnen bij beroepsverenigingen zoals de Belgische Vereniging voor Esthetische Geneeskunde (BVEG) en de Belgische Beauty Federatie (BBF), vooral rond Brussel en Antwerpen (2).

Klachten gaan van ernstige bijwerkingen zoals zwellingen, ontstekingen en permanente littekens tot weefselafsterving of blindheid. Recent is er zelfs iemand gestorven als gevolg van een slecht uitgevoerde injectie met een lipfiller. Over enkele van zulke tragische zaken voert het parket onderzoeken.

Voor deze problemen zijn er verschillende oorzaken:

• De ingrepen gebeuren vaak in onhygiënische omstandigheden.
• Ook niet-medisch personeel voert ingrepen uit.
  • Daaronder bevinden zich mensen die zich onterecht als arts voordoen of artsen zonder RIZIV-nummer die slechts tijdelijk in België verblijven, wat controle moeilijk maakt.
  • Ook worden er soms ingrepen gedaan door artsen die niet de nodige aanvullende opleidingen in esthetische geneeskunde gevolgd hebben.

• Er worden vaak producten gebruikt waarvan de kwaliteit of afkomst onbekend is.
  • Veel, meestal jonge, patiënten worden misleid door lage prijzen en aantrekkelijke aanbiedingen op sociale media zoals Instagram, zonder de risico’s volledig te begrijpen.

• Deskundigen zoals dr. Lagey wijzen ook op de nalatige handhaving van de wet uit 2013, die bepaalt dat botox en fillers enkel door gekwalificeerde medische professionals ingespoten mogen worden.
  • Strengere controles en meer bewustwording zijn nodig om patiënten te beschermen tegen deze illegale praktijken en de medische problemen die eruit voortvloeien.

Bron

• (1) Bosmans G. Plastisch chirurg trekt aan alarmbel over illegale botox- en fillerpraktijken: ‘Zelfs een overlijden na injectie van een filler in een lip’. VRT NWS. 10 januari 2025.
• (2) Belga. Klachten over foutgelopen of illegale botox- en filleringrepen rijzen de pan uit. Medi-Sfeer. 11 januari 2025.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Botox en fillers zijn injecteerbare middelen die in de cosmetische geneeskunde worden gebruikt.

• Botox is een zogenaamd neurotoxine dat tijdelijk spieractiviteit blokkeert. Daardoor ontspannen de spieren die rimpels veroorzaken (3).
• Fillers daarentegen zijn gelachtige stoffen, meestal gemaakt van hyaluronzuur. Ze voegen volume toe of vullen rimpels en lijntjes op, bijvoorbeeld rond de mond of in de lippen (4).

Zoals bij elke medische behandeling zijn er risico’s bij het inspuiten van deze producten, zoals infecties, allergische reacties tot soms weefselafsterving en blindheid. Het is vooral gevaarlijk als deze ingrepen niet door getrainde artsen worden uitgevoerd.

Gevaar vooral door illegale praktijken

• Ongeschoold personeel
  Injecties uitgevoerd door ongetraind personeel verhogen aanzienlijk het risico op ernstige complicaties.
  • Studies benadrukken dat verkeerde injecties in bloedvaten kunnen leiden tot blokkering van slagaders, met zuurstoftekort en permanente weefselschade tot gevolg (5). Een onderzoek naar illegale cosmetische ingrepen in de Verenigde Staten vond dat er in 28 gevallen die tot een rechtszaak geleid hebben, 8 dodelijke slachtoffers waren, naast andere gevolgen zoals ziekenhuisopname en amputaties (6).
  • Veel mensen weten niet waarop ze moeten letten om een getrainde cosmetische arts te kunnen onderscheiden van een illegaal salon. Vooral kwetsbare groepen zijn het slachtoffer van complicaties na illegale ingrepen (7).
  • Het is belangrijk om te beseffen dat we geen goed idee hebben van hoe vaak (ernstige) complicaties voorkomen, omdat dit meestal niet gemeld wordt.

• Slechte producten
  Verdachte illegale fillers bevatten vaak minder dan de geclaimde hoeveelheid hyaluronzuur. Dat wordt soms vervangen door goedkopere, niet-gereguleerde stoffen zoals glycerol of industriële siliconen.
  • Uit een Belgische studie van 14 illegale fillers bleek dat geen enkele voldeed aan de wettelijke verplichtingen en dat slechts 2 ervan daadwerkelijk het juiste gehalte aan hyaluronzuur bevatten (8). De overige waren sterk ondergedoseerd. Dat beïnvloedt niet alleen de werkzaamheid, maar verhoogt ook het risico op ontstekingen en andere bijwerkingen.
  • Opvallend was dat ook een aantal legale fillers niet voldeden aan de wetgeving. Daardoor is het voor medisch inspecteurs moeilijk het onderscheid te maken tussen legale en illegale fillers of namaakproducten.

Ook risico’s bij getrainde plastische chirurgen

Een overzichtsstudie bekeek hoe vaak complicaties voorkwamen bij botox-inspuitingen door getrainde plastisch chirurgen (9).

• Bij de 9.398 onderzochte personen kwamen milde bijwerkingen het vaakst voor, zoals hoofdpijn, allergische reacties, verkoudheid en stijfheid.
• Maar ook ernstigere complicaties kwamen voor, zoals sinusitis, afzakkende oogleden en wenkbrauwen, moeilijkheden om het oog te openen en problemen met de zenuwen.
• Bij populaire injecties zoals die voor fronsrimpels, kraaienpootjes en voorhoofdrimpels kwamen al die complicaties vaker voor.
• De studie toonde ook aan dat het risico op fouten afneemt naarmate de arts meer ervaring heeft. Grondige training, voldoende ervaring en kennis van de juiste injectietechniek zijn cruciaal voor de veiligheid van de patiënt.

Wetgeving & aanbevelingen

De Hoge Gezondheidsraad adviseert dat alleen artsen fillers en botox mogen toedienen, omdat deze behandelingen medische risico’s met zich meebrengen zoals infecties en huidproblemen (10). Volgens de wet van 2013 mogen niet-artsen, zoals schoonheidsspecialisten, deze ingrepen niet uitvoeren. Dat is belangrijk om complicaties te voorkomen en de veiligheid van patiënten te garanderen. Voor artsen wordt er ook een onderscheid gemaakt:

• Plastische chirurgen mogen alle esthetische behandelingen uitvoeren. Je kan ze herkennen aan
  • hun RIZIV-nummer dat op -210 eindigt;
  • hun registratie bij de Royal Belgian Society for Plastic Surgery;
  • of via labels zoals Real Plastic Surgeon.
• Artsen die geen plastisch chirurg zijn, mogen dan weer botox en fillers inspuiten enkel in de lichaamszone die behoort tot hun vakgebied: dermatologen en kaakchirurgen enkel in het aangezicht, gynecologen enkel in de schaamlippen, etc.
• Huisartsen of artsen zonder specifiek lichamelijk vakgebied, zoals orthopedisten of spoedartsen, mogen dit dan weer enkel uitvoeren als ze een bijkomende opleiding niet-heelkundige esthetische geneeskunde hebben gevolgd.
  • Het probleem is dat er in België momenteel zo geen officiële erkende opleiding bestaat.
  • Dat maakt controle door de overheid vrijwel onmogelijk.

Praktische tips voor consumenten

• Kies steeds voor een bevoegde arts: Controleer of de persoon die de behandeling uitvoert een erkende arts is. Vraag naar certificaten en controleer of de arts een geldig RIZIV-nummer heeft.
• Vermijd goedkope aanbiedingen: Dit is meestal een teken van illegale praktijken door ongetrainde mensen met gevaarlijke producten.
• Vraag naar productinformatie: Vraag bij de arts na of de gebruikte producten goedgekeurd zijn door gezondheidsinstanties.
• Vraag om een consultatie: Een gekwalificeerde arts biedt altijd een medische consultatie aan. Wees je ervan bewust dat zelfs bij inspuitingen door een getrainde arts complicaties kunnen ontstaan.

Conclusie

Het is niet bekend hoe groot het risico is op complicaties of ongewenste resultaten wanneer je botox of fillers gebruikt. Het risico is het kleinst wanneer een gekwalificeerde arts de botox of filler plaatst. Dat is niet goedkoop. Illegale botox-en fillerpraktijken, die goedkoper worden aangeboden, brengen ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee, zoals infecties, blijvende littekens, weefselafsterving, blindheid en zelfs overlijden. Het is niet altijd duidelijk of het gaat om illegale praktijken. Vergelijk steeds prijzen en informeer je goed vooraf. Als je gaat voor een goedkoop alternatief, zonder arts, kan je je gezondheid op het spel zetten.

Referenties

• (3) Botulinum Toxin for Cosmetic Indications. DynaMed. EBSCO Information Services. Juli 2024.
• (4) Dermal Fillers. DynaMed. EBSCO Information Services. Juli 2023.
• (5) Khunger N. Complications in Cosmetic Surgery: A Time to Reflect and Review and not Sweep Them Under the Carpet. J Cutan Aesthet Surg 2015;8(4):189-90.
• (6) Mayer JE, Goldberg DJ. Injuries Attributable to Cosmetic Procedures Performed by Unlicensed Individuals in the United States. J Clin Aesthet Dermatol 2015;8(10):35-7.
• (7) Brown KW, Moss CA, McCandless MG et al. Plastic Surgery: Beware the Candle Burning at Both Ends. Plast Reconstr Surg Glob Open 2023;11(12).
• (8) Vanhee C, Desmedt B, Baudewyns S et al. Characterization of suspected dermal fillers containing hyaluronic acid. Analytical Methods 2017;9(29):4175–4183.
• (9) Sethi N, Singh S, DeBoulle K et al. A Review of Complications Due to the Use of Botulinum Toxin A for Cosmetic Indications. Aesthetic Plast Surg 2021;45(3):1210-1220.
• (10) Hoge Gezondheidsraad. Esthetische activiteiten door niet-artsen. Juni 2022.