Wat is het?
De ziekte van Bechterew, ook wel spondylitis ankylosans genoemd, is een vorm van spondyloartritis.
Spondyloartritis (SpA) is een verzamelnaam voor een groep van reumatische ziekten die wordt gekenmerkt door ontsteking in de gewrichten tussen het heiligbeen en het bekken (de sacro-iliacale gewrichten) enerzijdes en de wervelkolom anderzijds. Ook andere gewrichten kunnen ontstoken raken, zoals knieën, enkels en schouders.
Wanneer de gewrichten in uw rug (de wervelkolom) langdurig ontstoken zijn, dan kan er schade ontstaan door de vorming van nieuw bot. De gewrichten worden steeds stijver en kunnen op den duur niet meer bewegen. Dan heet het de ziekte van Bechterew.
Hoe vaak komt het voor?
De prevalentie van spondyloartritis (SpA) in Duitsland bedraagt ongeveer 0,9%, even hoog als die van reumatoïde artritis (RA)1. Goede Belgische gegevens ontbreken, wel is gekend dat RA bij ongeveer 1% van de bevolking voorkomt2. De ziekte van Bechterew komt in Nederland naar schatting voor bij 1 per 1.000 personen1.
SpA start meestal rond de leeftijd van 25 jaar, en bijna altijd voor de leeftijd van 45 jaar. Er is ook een duidelijke familiale aanleg.
Lange tijd is gedacht dat de SpA een ziekte is van jongvolwassen mannen. De aandoening kent bij vrouwen echter een minder ernstig verloop, waardoor hij vaak niet wordt herkend.
Van alle mensen met SpA is 85 tot 95 % drager van het HLA B27-eiwit, tegenover 5 tot 9 % van de totale bevolking.
Hoe kun je het herkennen?
De ziekte kan zeer verschillend verlopen, soms met hevige opstoten, bij anderen, vooral bij vrouwen, is de evolutie zo mild en traag dat de diagnose niet wordt gesteld.
Het eerste teken is meestal lage rugpijn, die uitstraalt naar de bil, de lies en de dij. De pijn wisselt soms van kant, nu eens rechts en dan weer links. Dit is typisch voor spondyloartritis (SpA). Bij hernia bijvoorbeeld blijven de klachten meestal beperkt tot één kant.
Nog kenmerkend voor de klachten bij SpA is het feit dat de pijn erger is wanneer je een tijdje niet hebt bewogen, en verbetert bij bewegen.
Dikwijls is er pijn tijdens de tweede helft van de nacht. Dan word je wakker en moet je opstaan. ’s Morgens heb je last van uitgesproken stijfheid in de rug. Plotse bewegingen kunnen hevige pijn uitlokken.
Het is mogelijk dat de ziekte niet beperkt blijft tot de wervelkolom. Bij 50% van de gevallen is er ontsteking van één of enkele van de grote gewrichten. Ook pees- en peesschedeontstekingen komen voor, bijvoorbeeld van de achillespees.
Andere klachten bij SpA zijn uveïtis (oogontsteking, komt voor bij zo’n 20% van de patiënten) en colitis (darmontsteking zoals bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa).
Zeer zeldzaam zijn ontstekingen van de hartspier en van de hoofdslagader (aorta).
Het duurt gemiddeld zo’n 7 jaar voor de juiste diagnose gesteld wordt. Dit komt omdat de ziekte zich op verschillende manieren kan uiten. SpA wordt vermoed bij iemand met rugpijn die aan 4 van de volgende 5 criteria voldoet en ten minste 3 maanden bestaat:
- De klachten zijn begonnen vóór de leeftijd van 40 jaar.
- De pijn neemt in de loop der jaren geleidelijk toe.
- Er is nachtelijke pijn.
- De klachten verbeteren niet met rust.
- De klachten verbeteren met bewegen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Aan de hand van de beschrijving van je klachten zal de arts al dan niet denken aan de ziekte van Bechterew. Ingeval hij de ziekte vermoedt, zal hij een lichamelijk onderzoek doen. Vooral ter hoogte van de wervelkolom kan hij afwijkingen vinden. Door de verstijving kan de beweeglijkheid van de wervelkolom in alle richtingen immers afgenomen zijn. Dit is echter een laattijdig teken.
Stijfheid van de borstwervels wordt nagegaan door het verschil in borstomtrek te meten bij in- en bij uitademen; bij de meeste mensen met SpA bedraagt dit minder dan 2,5 cm, tegenover 6 à 9 cm bij gezonde mensen.
Bij oog- of hartafwijkingen zal hij je verwijzen naar de specialist.
Vervolgens zal de arts een bloedonderzoek doen. Naast een bepaling van het HLA B27-eiwit, gebeuren ook tests om andere vormen van reuma op te sporen.
Ten slotte worden ook röntgenfoto’s gemaakt van de sacro-iliacale gewrichten en van de lenden- en borstwervels. Let wel dat het 2 tot 8 jaar kan duren voor er afwijkingen te zien zijn. In een gevorderd stadium zijn de wervels met elkaar vergroeid. Ze zien er dan uit als een bamboestok (“bamboo spine”).
Een MRI-scan is gevoeliger, maar wordt slechts uitgevoerd als je voldoet aan de criteria voor de ziekte van SpA, en als er op de gewone röntgenfoto geen afwijkingen te zien zijn.
Wat kun je zelf doen?
Een van de hoekstenen van de behandeling is het tegengaan van gewrichtsverstijving en misvormingen. Je werkt het best dagelijks een oefenprogramma af. In het begin wordt dit aangeleerd door een kinesitherapeut. Daarna moet je de oefeningen thuis verder zetten, ook in klachtenvrije periodes. Het programma zal niet alleen focussen op de rug, maar ook op de andere gewrichten en de pezen.
Ademhalingsoefeningen mogen niet ontbreken. Laat je oefenprogramma af en toe eens opfrissen door je kinesitherapeut. Zo vermijd je ook dat je met de oefeningen stopt in periodes zonder klachten.
Vermijd langdurig zitten en bukken. Als dit niet mogelijk is, bijvoorbeeld door de aard van je werk, probeer dan regelmatig eens recht te staan en even rond te lopen. Een aangepaste autozetel met een goede neksteun wordt aangeraden.
Wat kan je arts doen?
Ontstekingsremmers blijken goed te helpen bij SpA. Neem ze enkel tijdens opstoten en gedurende korte periodes, tenzij je arts het anders voorstelt, omwille van hun bijwerkingen op bloeddruk en nieren. Soms zijn echter kuren van enkele maanden nodig.
Daarnaast zal de arts een onderhoudsbehandeling instellen bij mensen met SpA in een vroeg stadium en die frequente opstoten van de ziekte hebben. Dat kan het ziekteverloop afremmen en het aantal opstoten verminderen.
In geval van ontsteking van één enkel groot gewricht en van peesontstekingen kunnen cortisone-infiltraties baat brengen.
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/ziekte-van-bechterew/ik-heb-axiale-spondyloartritis
Bronnen
https://www.ebpnet.be
1 https://www.ntvg.nl/system/files/publications/a3680.pdf
2 Intego databank